Chưa đủ mạnh
Mặc dù cho rằng công tác quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh than trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh thời gian qua đã có những chuyển biến tích cực; tình trạng khai thác, vận chuyển và kinh doanh than trái phép đã giảm, việc tiêu thụ than bất hợp pháp đã được hạn chế song theo Bộ Công Thương hiện vẫn còn các cá nhân lợi dụng sơ hở trong công tác quản lý, sử dụng các thủ đoạn tinh vi để khai thác than trái phép.
Cụ thể, theo báo cáo của Bộ Công Thương, 6 tháng đầu năm 2015, Tập đoàn Than-Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã xử lý 146 lượt điểm, lò khai thác than trái phép với chi phí trên 1 tỷ đồng; Tổng công ty Đông Bắc đã xử lý 26 lượt, điểm lò khai thác than trái phép tại xã Quảng La (11 điểm), xã Bằng Cả (2 điểm), phường Việt Hưng (4 điểm) và phường Đại Yên (9 điểm). Tại thời điểm kiểm tra thực tế cho thấy, một số nơi vẫn còn tiềm ẩn nguy cơ khai thác, kinh doanh than trái phép với quy mô nhỏ lẻ.
Cụ thể nguy cơ tái diễn khai thác than trái phép đang diễn ra tại một số khu vực có dự án vườn-rừng của người dân chồng lấn, xen kẽ với khu vực chứa than (khu vực dân cư phường Cao Xanh, thành phố Hạ Long; khu vực vườn-rừng huyện Hoành Bồ). Kéo theo đó tình trạng lập các bến bãi để chế biến than tại các địa bàn giáp ranh với tỉnh Quảng Ninh (Hải Dương, Hải Phòng...) vẫn còn diễn ra phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ tái diễn hoạt động kinh doanh trái phép...
Để xảy ra thực trạng này, theo Bộ Công Thương chủ yếu là do việc kiểm tra, kiểm soát, quản lý than đầu nguồn tại một số đơn vị của TKV còn chưa thực sự quyết liệt, sơ hở nên đã xảy ra thất thoát than. Công tác phối hợp quản lý, bảo vệ tài nguyên giữa một số đơn vị thành viên thuộc TKV với các cơ quan chức năng của tỉnh và chính quyền địa phương ở một số thời điêm còn chưa chặt chẽ, kịp thời.
Không chỉ vậy do lợi nhuận bất chính thu được từ các hoạt động khai thác, kinh doanh than trái phép lớn; chế tài xử lý hành vi khai thác, chế biến, vận chuyển, kinh doanh than trái phép chưa đủ mạnh (chủ yếu xử lý bằng hành chính), chưa đủ tính răn đe nên khó có thể ngăn chặn triệt để.
"Siết" bằng chế tài
Có thể thấy, dù đã có nhiều biện pháp được đưa ra nhưng tình trạng khai thác kinh doanh than trái phép vẫn tái diễn. Do vậy, Bộ Công Thương đưa ra một số giải pháp như: Tăng cường kiểm tra các bãi tập kết, mua bán than trái phép, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật; điều chỉnh, bổ sung Quyết định số 29 theo hướng bổ sung Tổng Công ty Đông Bắc được phép thu mua than trôi nổi trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh (thay vì chỉ có TKV)...
Ngoài ra, để nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về khoáng sản cũng như có cơ sở kiểm soát hiệu quả hơn hoạt động sản xuất, kinh doanh than ở Quảng Ninh, Bộ Công Thương kiến nghị, Chính phủ sớm ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 185/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo hướng làm rõ thêm quy định về kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ và điều chỉnh mức xử phạt tương ứng với quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản quy định tại Nghị định số 142/2013/NĐ-CP.
Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường sớm hoàn thành khoanh định và công bố các khu vực có khoáng sản phân bố nhỏ lẻ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, làm căn cứ để cấp phép khai thác theo quy định của Luật Khoáng sản; xây dựng, ban hành văn bản hướng dẫn công tác bảo vệ khoáng sản chưa khai thác.
Bộ Công Thương cũng kiến nghị, Thủ tướng chỉ đạo các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có hoạt động khai thác và kinh doanh than (Hải Dương, Hải Phòng, Băc Ninh, Bắc Giang, Thái Bình, Nam Định, Thanh Hóa, Nghệ An...) phối hợp, tạo tính liên kết vùng giữa các địa phương trong việc quản lý hoạt động khai thác và kinh doanh than; tăng cường hơn nữa công tác quản lý hoạt động khai thác và kinh doanh than để phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời việc vận chuyển, tập kết và kinh doanh than trái phép...