IS đòi đổi mạng con tin Nhật Kenji Goto (trái) lấy sự tự do của nữ tù nhân Sajida al-Rishawi. Ảnh: news.com.au

IS hôm qua đăng tải một video đe dọa sẽ giết con tin Nhật Bản Kenji Goto và một phi công quân sự người Jordan trong vòng 24 giờ nếu Jordan không thả nữ binh của al-Qaeda,đograveiđổimạbxh siêu cúp nam mỹ Sajida Mubarak Atrous al-Rishawi. "Chính phủ Jordan đang cản trở con đường đến tự do của tôi bằng việc trì hoãn bàn giao Sajida", giọng nói bằng tiếng Anh có thể của Goto cho biết.

Sajida al-Rishawi, một phụ nữ trong độ tuổi 40, là một kẻ đánh bom tự sát bất thành. Bà ta cùng chồng đeo dây đai gắn bom với âm mưu kết liễu bản thân và những người khác tại một tiệc cưới ở khách sạn Radisson SAS, thủ đô Amman của Jordan tháng 11/2005.  Dây đai bom của chồng bà ta phát nổ khiến 38 người thiệt mạng, còn al-Rishawi phải chạy trốn khỏi hiện trường vì không thể kích hoạt kíp nổ của mình. Jordan sau đó bắt và giam giữ Sajida al-Rishawi cho đến nay. 

Vực dậy 'di sản' của tên cầm đầu khét tiếng

Cây bút Joseph Brean của National Post nhận định rằng yêu sách đòi thả Sajida al-Rishawi của IS gây bất ngờ vì người này là một phần tử khủng bố không mấy nổi bật. Jordan đang giam giữ nhiều phần tử khủng bố cấp cao hơn al-Rishawi. Tuy nhiên, mối quan hệ của em trai bà ta với tên thủ lĩnh đặt nền móng cho IS, Abu Musab al-Zarqawi, có thể là một phần của động cơ.

Abu Musab al-Zarqawi là thủ lĩnh người Jordan của al-Qaeda ở Iraq. Đây là tổ chức tiền thân của IS, từng chiến đấu với quân đội Mỹ trong chiến tranh Iraq. Thủ lĩnh tối cao hiện nay của IS, Abu Bakr al-Baghdadi cũng từng là trợ tá cho al-Zarqawi, rung tá về hưu James Reese, cựu chỉ huy lực lượng Delta của Mỹ cho biết.

Al-Rishawi là chị gái của một thuộc hạ thân tín của al-Zarqawi. "Mối liên quan giữa al-Rishawi với nhóm cực đoan có thể thực sự là yếu tố quan trọng dẫn đến yêu sách hoán đổi tù nhân", Karima Bennoune, giáo sư luật quốc tế tại Đại học Luật Davis California nhận định.

Abu Musab al-Zarqawi, thủ lĩnh người Jordan của al-Qaeda ở Iraq. Ảnh: AP

Al-Qaeda và IS hiện đã cắt đứt quan hệ và đang cạnh tranh ảnh hưởng với nhau, tuy nhiên, điều này không khiến IS ngừng tôn sùng al-Zarqawi. Tuy al-Zarqawi đã bị tiêu diệt trong một cuộc không kích của Mỹ năm 2006, hắn vẫn là cái tên nổi bật trong tài liệu tuyên truyền của IS.

Theo Washington Post, số đầu tiên của tạp chí điện tử do nhóm cực đoan phát hành, Dabiq, được mở đầu bằng một câu nói của Zarqawi: "Các tia lửa đã được thắp sáng tại đây, ở Iraq, và sức nóng của nó sẽ càng dữ dội với sự cho phép của Thánh Allah, cho đến khi nó thiêu đốt các đội quân thập tự chinh".

Lời kêu gọi của Zarqawi là "chất kích thích" mạnh mẽ đối với những phần tử Hồi giáo cực đoan, Michael W.S. Ryan thuộc viện nghiên cứu Mỹ Jamestown Foundation nhận định. "Abu Musab al-Zarqawi là tên cầm đầu phong trào jihad khi Mỹ chiếm đóng ở Iraq", Ryan viết. "Tóm lại, IS trích dẫn câu nói của al-Zarqawi để đánh vào ảo vọng của các chiến binh trẻ tuổi và kích động họ đến chiến đấu cho IS".

Giải cứu chị gái phụ tá thân cận của al-Zarqawi có thể là bước đi táo bạo để thúc đẩy cuộc nổi loạn đã bị đình trệ trong những tháng gần đây và cho IS cơ hội làm sống lại "di sản" của Zarqawi. Al-Qaeda cũng từng ca ngợi al-Rishawi sau vụ đánh bom khách sạn Radisson ở Jordan. Nhóm này nhận trách nhiệm về vụ tấn công và ca ngợi Rishawi vì đã "chọn đi cùng chồng trên con đường tử vì đạo".

Thủ đoạn tuyên truyền

Theo Joseph Brean, khi tung video đòi tiền chuộc, IS có thể đã đoán trước rằng yêu sách của chúng sẽ bị từ chối. Vì vậy, nhóm cực đoan đưa ra yêu cầu không tưởng là khoản tiền 200 triệu USD để gây sự chú ý. Chúng chọn con số này có thể nhằm ám chỉ một cách mỉa mai đến số tiền Nhật Bản cam kết viện trợ nhân đạo cho các nước bị ảnh hưởng bởi bạo lực của IS.

Yêu sách đòi thả al-Rishawi là một lời nhắc nhở về mối liên quan của IS với chiến tranh Iraq và nhóm al-Qaeda ở Iraq, tuy nhiên, đây có thể chỉ là một thủ đoạn tuyên truyền, Bennoune nói với NBC News.

Al-Rishawi năm 2006 bị kết án tử hình, tuy nhiên, vào năm đó, Jordan bắt đầu xóa bỏ án tử và kéo dài quy chế này trong 8 năm, cho đến khi nối lại việc hành hình vào tháng trước. Yêu sách đòi trả tự do cho al-Rishawi có thể nhằm giúp bà ta thoát khỏi nguy cơ bị xử tử.

Đây là lần thứ hai IS đòi thả một nữ thành viên của al-Qaeda. IS hồi tháng 8/2014 muốn đổi nhà báo James Foley lấy Aafia Siddiqui, người được biết với cái tên "Quý bà al-Qaeda". Sau khi hành quyết Foley, nhóm khủng bố tiếp tục đòi hoán đổi nhà báo Steven Sotloff lấy Siddiqui.

"Có khả năng IS đòi hoán đổi tù nhân nhằm mục đích tuyên truyền. Chúng muốn thể hiện chúng là nhóm che chở cho phụ nữ Hồi giáo", Bennoune nhận xét và cho biết thêm rằng ngôn ngữ được sử dụng trong video, gọi al-Rishawi là "người chị em bị cầm tù" cho thấy toan tính tuyên truyền của IS.

Yêu sách của IS đã đẩy Nhật Bản và Jordan vào thế khó. Vụ trao đổi này tuy khả thi, nhưng nó sẽ đi ngược lại với lập trường của Mỹ và Anh là không nhượng bộ khủng bố. Cả Amman và Tokyo đều là đồng minh thân cận của Washington và London.

Jordan từng thực hiện hoán đổi tù nhân khủng bố. Năm ngoái, Mohammed Saeed Al-Darsi, một phần tử cực đoan người Libya được trao đổi lấy đại sứ Jordan tại Libya bị bắt cóc. Hai nghị sĩ của Jordan hôm qua cho biết nước này có thể sẵn sàng đổi al-Rishawi lấy Goto và phi công nước này.

Mẹ của con tin Goto, bà Junko Ishido, cầu mong chính quyền" thực hiện tất cả biện pháp có thể" thể để cứu con trai mình. Khi video đòi hoán đổi tù nhân đầu tiên được đăng tải, Ishido cho biết dường như con trai bà "cảm nhận rõ điều gì có thể xảy ra với bản thân". 

"Tôi quá sững sờ", Ishido nói. "Tôi cầu nguyện con tôi sẽ sớm trở lại, đó là tất cả những gì tôi muốn".

Nguồn VnExpress