Các nước đánh giá những chuyển động sâu rộng trong môi trường an ninh quốc tế và khu vực đặt ra cho ASEAN nhiều cơ hội và thách thức đan xen. Căng thẳng địa chính trị, xung đột, bất ổn bùng phát ở nhiều nơi, rủi ro kinh tếthường trực, cùng nhiều thách thức khác nổi lên ngày càng gay gắt như biến đổi khí hậu, thiên tai, an ninh mạng... Bên cạnh đó, các động lực tăng trưởng mới mở ra những tiềm năng và cơ hội phát triển mới cho ASEAN cũng như hợp tác giữa ASEAN và các đối tác.

Trong bối cảnh đó, lãnh đạo các nước nhấn mạnh ý nghĩa chiến lược của thúc đẩy kết nối và tự cường, chia sẻ tầm quan trọng của việc duy trì đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN, tăng cường năng lực của ASEAN để tự tin nắm bắt các cơ hội và tự cường vượt qua các thách thức.

Về các vấn đề quốc tế, khu vực cùng quan tâm, các nước nhất trí củng cố lập trường nguyên tắc của ASEAN về Biển Đông, nhấn mạnh thượng tôn luật pháp quốc tế, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982. Lãnh đạo các nước đánh giá cao nỗ lực của Chủ tịch Lào và Đặc phái viên của Chủ tịch về Myanmar, nhấn mạnh Đồng thuận 5 điểm là văn kiện định hướng cho các nỗ lực của ASEAN hỗ trợ Myamar.

Phát biểu tại phiên họp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chia sẻ các nhận định và đánh giá về tình hình thế giới hiện nay, trong đó nhấn mạnh dù hòa bình là xu hướng lớn, nhưng xung đột và chiến tranh cục bộ vẫn tiếp diễn, ảnh hưởng tới tất cả các nước trên thế giới, trong đó gây đứt gãy chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất, tăng chi phí nguyên liệu, năng lượng và vận tải.

Thủ tướng Chính phủ đề nghị, ASEAN cần đoàn kết, phát huy tiếng nói chung kêu gọi chấm dứt chiến tranh, xung đột và tìm kiếm các giải pháp mang lại hoà bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế. Thủ tướng Chính phủ cũng nhấn mạnh ASEAN cần chủ động hơn trong việc nắm bắt và tận dụng các thời cơ, động lực tăng trưởng, thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển xanh, ứng phó biến đổi khí hậu cũng như nhiều lĩnh vực hợp tác tiềm năng mới nổi khác.

Chia sẻ về vấn đề Biển Đông, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, tranh chấp chủ quyền biển đảo ở Biển Đông phải được giải quyết bằng các biện pháp hoà bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS 1982, đề nghị các bên tôn trọng lợi ích và quyền chủ quyền của các nước có liên quan.

Thủ tướng Chính phủ cũng nhấn mạnh cần phải bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, tuyến giao thông vận tải quan trọng hàng đầu, chiếm 60% lưu lượng hàng hóa trên thế giới và có tác động tới tất cả các nước, nhất là các nước trong khu vực. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đề nghị các nước thành viên ASEAN cùng đoàn kết, củng cố vai trò trung tâm và lập trường chung về Biển Đông.

Về Myanmar, Thủ tướng Chính phủ đánh giá cao vai trò của Chủ tịch Lào năm 2024 và các Chủ tịch luân phiên tiền nhiệm trong hỗ trợ Myanmar tìm kiếm giải pháp trên cơ sở Đồng thuận 5 điểm, song hiệu quả triển khai đến nay còn hạn chế. Thực tế đó đòi hỏi ASEAN cần có cách tiếp cận mới.

Bày tỏ tán thành với nhiều giải pháp các nước đưa ra, Thủ tướng Chính phủ khẳng định giải pháp cho Myanmar phải do nhân dân Myanmar quyết định; mong muốn các bên liên quan tại Myanmar đối thoại, đàm phán để chấm dứt xung đột, không để ảnh hưởng đến người dân cũng như gây ra các hệ lụy về an ninh đối với khu vực, trong đó có tội phạm xuyên quốc gia, lừa đảo trực tuyến…

Trên cơ sở đó, Thủ tướng Chính phủ đề nghị các bên liên quan tại Myanmar cần cùng nhau tìm kiếm giải pháp. ASEAN cần phát huy vai trò, làm cầu nối tạo điều kiện cho các bên liên quan đối thoại, đàm phán. Trong các nỗ lực đó, ASEAN cần củng cố đoàn kết, thống nhất và phát huy vai trò trung tâm. Đây cũng chính là những giá trị đã làm nên thành công và uy tín của ASEAN, đưa ASEAN vượt qua khó khăn, thử thách, trở thành tâm điểm của hòa bình và hợp tác.