Nhiều dự án thực hiện từ nguồn vốn đầu tư công bị chậm trễ do nhiều nguyên nhân. (Hình minh họa: Dự án metro Bến Thành - Suối Tiên (TP.HCM). Ảnh: ST.

Giải ngân đạt 62% dự toán

Đầu tư công là một trong những động lực để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tổng vốn đầu tư công của năm 2017 theo kế hoạch là khoảng 357.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc giải ngân nguồn vốn này trên thực tế có nhiều khó khăn vướng mắc và đến nay, khi năm kế hoạch 2017 đã gần kết thúc, kết quả giải ngân nguồn vốn này chưa thực sự đạt được như kỳ vọng.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản 11 tháng năm 2017 mới đạt 62,4% dự toán. Trong đó, vốn đầu tư nguồn ngân sách nhà nước đạt 67,9% dự toán. Vốn trái phiếu Chính phủ giải ngân mới đạt khoảng 6,4 nghìn tỷ đồng, bằng 17,7% dự toán (dự toán điều chỉnh theo Nghị quyết số 49/2017/QH14 của Quốc hội là 35.966 tỷ đồng). Nếu so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao thì đạt 32,8%, trong khi đó cùng kỳ năm 2016 đạt 46,6%. Ngoài ra, nguồn vốn trái phiếu Chính phủ kế hoạch 2016 được chuyển sang năm 2017 theo nghị quyết của Quốc hội giải ngân đến nay đạt 6.900 tỷ đồng, bằng 40% số chuyển nguồn (17.280 tỷ đồng).

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, mặc dù kế hoạch vốn ngân sách nhà nước (không bao gồm trái phiếu Chính phủ) năm nay đã được giao ngay từ đầu năm và đạt ngay 93% trước 31/12 nhưng tốc độ giải ngân thấp. Vốn trái phiếu Chính phủ thì giao chậm và chưa đủ thời gian để giải ngân. Bên cạnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng chỉ ra nhiều nguyên nhân khác như: Báo cáo tác động môi trường mất nhiều thời gian, một số vướng mắc chưa kịp được tháo gỡ kịp thời, các thủ tục sau khi được giao kế hoạch còn mất rất nhiều thời gian như thủ tục hoàn thiện thẩm định, phê duyệt, đấu thầu, lựa chọn nhà thầu, hoàn thiện hồ sơ thanh quyết toán, thẩm định ở kho bạc… Bên cạnh đó, chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án chưa quyết liệt trong việc đôn đốc, chỉ đạo công tác triển khai dự án thi hành và quyết toán. Về khách quan, đó là công tác giải phóng mặt bằng còn gặp nhiều khó khăn, thời tiết như mưa, bão, lũ dẫn tới tiến độ thi công công trình bị ảnh hưởng, nhiều công trình bị đình trệ và không thực hiện dẫn tới khối lượng thanh toán và giải ngân vốn chậm.

Ngoài những nguyên nhân trên, theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, một nguyên nhân cần lưu ý là khung pháp lý về đầu tư công làm cho các bộ ngành và cán bộ làm công tác đầu tư công khó khăn trong thực thi do tính rủi ro cao. Vì sợ bị quy trách nhiệm trước những sơ suất, rủi ro nên các bộ ngành làm rất cẩn thận, thậm chí có sự đùn đẩy dẫn tới tốc độ giải ngân chậm. Do đó cần có sự cải cách toàn diện, sâu rộng trong đầu tư công, thực hiện Luật Đầu tư công mới thì mới có thể thúc đẩy đầu tư công lên được.

Có ảnh hưởng tăng trưởng?

Theo dự kiến của Chính phủ, năm 2017 vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách nhà nước giải ngân đạt 84% kế hoạch được Quốc hội thông qua, trong đó vốn ngân sách nhà nước ước đạt khoảng 92%, vốn trái phiếu Chính phủ ước đạt khoảng 30%. Như vậy, Chính phủ không đặt mục tiêu giải ngân hết 100% vốn đầu tư công được giao từ đầu năm, và với mục tiêu này, từ nay đến cuối năm áp lực lên giải ngân vốn đầu tư sẽ giảm đi song đạt được mục tiêu như đề ra là nhiệm vụ rất khó khăn và có thể ảnh hưởng tới tốc độ tăng trưởng kinh tế 2017.

GS.TS Đặng Đình Đào, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển, Đại học Kinh tế quốc dân (Hà Nội) cho rằng, với mức giải ngân vốn đầu tư công đạt hơn 60% như hiện nay, so với dự kiến, kỳ vọng và chỉ tiêu tăng trưởng GDP 6,7% thì chắc chắn giải ngân đầu tư công chậm sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng, bởi hiện nay không còn nhiều thời gian. Nhiều tổ chức quốc tế dự báo GDP của Việt Nam là 6,3-6,4% và thực tế diễn ra có thể như dự báo. Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, Chính phủ đã ghi nhận chậm giải ngân vốn đầu tư công là một trong những tồn tại của năm 2017, vấn đề này đã được Chính phủ “thúc” từ đầu năm nhưng chưa có chuyển biến mạnh. Việc giải ngân vốn đầu tư công có đạt mục tiêu hay không, theo chuyên gia Nguyễn Minh Phong, là khó đoán định vì những dự án đã hoàn thành thủ tục chưa được công bố, vì thế chưa rõ cuối năm có thể thêm được bao nhiều %. Nếu không hoàn thành hoặc được khoảng 90% thì động lực tăng trưởng cũng như sức lan tỏa của đầu tư công, đầu tư từ ngân sách sẽ bị giảm đi và làm giảm đi vai trò của quản lý nhà nước và kinh tế nhà nước, chưa kể có thể ảnh huởng tới thu nhập của nguời lao động dịp cuối năm.

GS.TS Đặng Đình Đào cho rằng, việc phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công nên xem xét lại. Bởi nếu chúng ta cứ cố gắng đẩy tiến độ giải ngân làm sao để đạt mục tiêu thì e rằng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng sử dụng đồng vốn, chất lượng công trình. Và dù rằng điều này có thể góp phần thúc đẩy tăng trưởng GDP đạt mục tiêu 6,7% nhưng chất lượng tăng trưởng sẽ không đảm bảo. Trong trường hợp chúng ta “sử dụng đồng vốn chắc tay, hiệu quả” thì 70% hay 80% vẫn có thể chấp nhận được, không nhất thiết phải là 90 hay 100%. “Chúng ta thường vướng vào tình trạng đầu năm thong thả, cuối năm vất vả, công việc thường dồn vào cuối năm để kịp khánh thành, khai trương, e rằng nếu cứ theo hướng này thì chất lượng không bảo đảm”, GS.TS Đặng Đình Đào nói.

Về giải pháp thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công trong thời gian tới, theo GS.TS Đặng Đình Đào, với những kinh nghiệm của giải ngân vốn đầu tư công năm 2017, từ năm 2018, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính cần rà soát lại các dự án, từ hiệu quả đầu tư của các dự án để giao vốn sớm và triển khai thực hiện làm sao cho nhịp nhàng, nhanh chóng. Việc rà soát từng dự án cũng là để tìm ra vướng mắc, đánh giá từng dự án của từng địa phương, từng ngành để rút kinh nghiệm, tránh đầu tư dàn trải, tràn lan, tránh chạy theo chỉ tiêu, lãng phí, không hiệu quả. Đã đến lúc cần đi theo chiều sâu, coi trọng chất lượng tăng trưởng, chất lượng đầu tư. Đầu tư công nguồn vốn chủ yếu là từ ngân sách, nên càng phải coi trọng hiệu quả, chất lượng.