Với người Việt Nam, mộ phần tượng trưng cho một thế giới linh thiêng của người đã khuất từ đời này qua đời khác. Tục tảo mộ cuối năm như một nét đẹp trong tâm linh người Việt. Nó không chỉ đơn thuần là hành động với ý nghĩa hướng về nguồn cội, mà còn như một nhịp cầu trong nền văn hóa tín ngưỡng, kết nối  truyền thống đạo lý tốt đẹp ngàn đời của nhân dân ta.

Ngày thường, nghĩa địa lạnh lẽo bao nhiêu thì trong dịp tảo mộ cuối năm (25-12 âm lịch) lại ấm áp bấy nhiêu. Từ tờ mờ sáng, chúng tôi đã thấy thấp thoáng có bóng người đến tảo mộ tại nghĩa trang nhân dân xã Thuận Phú (Đồng Phú). Ban đầu chỉ có vài người, sau đông dần lên.

Anh Thắng đang dọn dẹp mộ phần của hai đứa trẻ bất hạnh

8 giờ sáng, nghĩa trang trở nên nhộn nhịp hơn trong những bước chân hướng về nguồn cội. Họ phát quang bụi rậm, làm sạch cỏ trên phần mộ của người thân. Quét dọn, sơn sửa lại nấm mồ cho mới mẻ, sạch sẽ. Mùi nhang tỏa ra nồng ấm, ngào ngạt len lỏi trong từng ngôi mộ. Không gian đậm chất tâm linh, như mở lối cho những hương hồn quá cố, trở về vui vầy đón tết cùng con cháu.

Có người lặng lẽ, trầm ngâm, người lại bồi hồi xúc động khi đứng cạnh phần mộ mang trong mình giấc ngủ vĩnh hằng của tổ tiên, dòng họ. Những người con đất Việt như đang thả hồn trong niềm tưởng nhớ, thành tâm hướng về những người đã khuất trọng dịp tết an vui.

CÂU CHUYỆN BÊN NẤM MỘ SONG SINH

 Những ngày cuối năm, tiết trời se se lạnh. Trời còn mờ hơi sương, khu nghĩa trang vắng vẻ với hàng trăm nấm mồ đang chìm trong giấc ngủ thiên thu. Hai vị khách đầu tiên chúng tôi gặp trong ngày tảo mộ cuối năm là vợ chồng anh Thắng, ở xã Tân Thành (TX. Đồng Xoài). Anh chị đang làm cỏ, dọn dẹp, vun lại hai nấm mồ nhỏ. Hỏi ra mới biết đây là ngôi mộ hai đứa cháu song sinh, chết khi vừa lọt lòng mẹ. 24 năm qua, gia đình anh cùng người mẹ của hai đứa trẻ xấu số luôn chăm sóc tốt phần mộ.

Vợ anh Thắng chia sẻ: “Đây là một cú sốc đối với chị ấy. Chị đã luôn khao khát được thấy mặt hai đứa con của mình, nhưng điều đó không thể thành hiện thực. Hai đứa trẻ vừa lọt lòng mẹ đã mất, khi chị biết tin thì gia đình đã đem về nhà chôn cất. Sau khi sinh con bị chết, chồng lại bỏ đi, chị đã ở vậy không lấy chồng nữa ”.

Chúng tôi chợt lặng người đi khi tự chiêm nghiệm lại tình cảm ở đời. Hai đứa trẻ chưa một lần được nhìn thấy ánh sáng mặt trời, không một ngày báo đáp ơn nghĩa sinh thành, vẫn được những người còn sống nhang đèn, hương khói thờ cúng mỗi năm. Thế mới biết tình máu mủ ruột rà thiêng liêng, đạo nghĩa tốt đẹp ngàn đời của dân tộc ta cao quý thế nào.

Anh Thắng vừa dọn dẹp xong hai nấm mồ không bài vị thì người mẹ của hai đứa trẻ bất hạnh đến. Trên tay chị là những đóa hoa vạn thọ vàng tươi, cùng những đồ dùng để thờ cúng. Người phụ nữ gần 50 tuổi nhìn chúng tôi bằng ánh mắt hiền hòa. Bên làn khói nhang trăng trắng đang lan tỏa nhẹ nhàng, chúng tôi không nghe thấy rõ điều chị thầm thì bên cạnh nấm mồ hai đứa trẻ. Nhưng chúng tôi biết chắc đó là những lời dịu dàng, yêu thương nhất của một người mẹ, gửi gắm đến con mình nhân dịp xuân về.

HƯỚNG VỀ NGUỒN CỘI

Tết đến, không chỉ đơn thuần là niềm vui được đón chào năm mới. Còn là ngày thiêng liêng, mang nhiều dấu ấn tâm linh, ai cũng muốn hướng về nguồn cội. Một trong những phong tục mang nhiều ý nghĩa nhân dịp xuân về là tập tục tảo mộ cuối năm.

Đây không chỉ đơn giản là sửa sang lại nơi an nghỉ của người đã khuất, mà còn chứa đựng những giá trị tốt đẹp trong nền văn hóa tín ngưỡng của nhân dân ta. Sửa sang lại mộ phần mang ý nghĩa bày tỏ lòng thành kính đối với những người đã khuất, nuôi dưỡng, phát huy và giữ vững đạo lý tốt đẹp của gia đình.

Tảo mộ cuối năm là dịp để con cháu bày tỏ lòng thành kính đối với người đã khuất

Thường cứ vào 25-12 âm lịch, các gia đình lại tụ họp ở nghĩa trang để sửa sang, quét dọn mộ phần tổ tiên, dòng tộc. Bày hương hoa, lễ vật cúng bái tại mộ, cung thỉnh hương hồn những người quá vãng về nhà ăn tết với con cháu. Người ta quan niệm rằng sống sao chết vậy. Người sống đón một năm mới bằng cách trang hoàng lại nhà cửa thì người đã khuất cũng cần được sửa sang lại nơi an nghỉ.

Hoàng Hưng