Không thể phủ nhận vai trò của thủy điện trong những năm qua đã đóng góp vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Đầu tư cho thủy điện là một chủ trương lớn,áchồthủyđiệnchưanghiêmtúcthựchiệncácquyđịkết quả portland timbers phù hợp với điều kiện và tiềm năng của đất nước.

Nhưng chính từ việc các dự án thủy điện được triển khai một cách ào ạt đã khiến cho công tác kiểm soát chất lượng nhiều công trình bị xem nhẹ. Hơn nữa, lực lượng quản lý, vận hành hồ chứa nước còn mỏng, nhiều nơi không có đội ngũ đủ năng lực chuyên môn, thiếu kinh phí duy tu, bảo dưỡng nên nhiều hồ đã bị xuống cấp, hư hỏng, tiềm ẩn nguy cơ sự cố.

Cũng theo báo cáo về kết quả rà soát các công trình thủy điện với Chính phủ mới đây, Bộ trưởng Bộ Công thương đánh giá, nhiều thủy điện nhỏ, đầu tư thấp, hồ xây dựng nhỏ nên hiệu ích tổng hợp vừa phát điện vừa điều tiết nước không cao. Một số trường hợp việc khai thác thủy điện theo hình thức chuyển dòng, tuy đem lại hiệu quả cao về khả năng khai thác thủy năng, nhưng cũng dẫn đến tình trạng tranh chấp về nguồn nước (như thủy điện Đắk Mi 4 và An Khê - Ka Nắk).

Về kết quả rà soát các công trình thủy điện mới đây, Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng cho rằng: “Mặc dù đã có những sự cố vỡ đập song nhiều chủ đập thủy điện nhỏ vẫn chủ quan, thực hiện quy định đảm bảo an toàn cho hồ đập còn hình thức, chiếu lệ”.

Người dân bị “cướp trắng” hoa màu do vỡ đập thủy điện. Ảnh: P.L

Đối với công tác vận hành các hồ chứa thời gian qua, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng báo cáo, nhìn chung, các hồ đều chưa nghiêm túc thực hiện các quy định, nâng cao hiệu quả chống lũ, giảm lũ cho hạ du. Nhiều thủy điện nhỏ, đầu tư thấp, hồ xây dựng nhỏ nên hiệu ích tổng hợp vừa phát điện vừa điều tiết nước không cao. Một số trường hợp việc khai thác thủy điện theo hình thức chuyển dòng, tuy đem lại hiệu quả cao về khả năng khai thác thủy năng nhưng cũng dẫn đến tình trạng tranh chấp về nguồn nước (như thủy điện Đắk Mi 4 và An Khê - Ka Nắk).

Về công tác quản lý an toàn đập thủy điện, Bộ trưởng đánh giá, 59 nhà máy thủy điện công suất trên 30 MW đều thực hiện nghiêm túc quy định. Với các nhà máy có công suất nhỏ hơn, một số chủ đập chưa thực hiện đầy đủ quy định về quản lý an toàn đập. Có 34 đập chưa thực hiện kiểm định, tính toán dòng chảy lũ, khả năng xả lũ của hồ chứa dù đã quá kỳ kiểm định. 76 đập chưa xây dựng phương án bảo vệ đập, 62 đập chưa có phương án phòng chống lụt bão đảm bảo an toàn đập.

“Qua công tác kiểm tra thực tế tại các hồ đập thủy điện, cũng bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế, nhất là đối với các thủy điện vừa và nhỏ. Mặc dù đã có những cảnh báo, những sự cố vỡ đập xảy ra song nhiều chủ đập thủy điện nhỏ vẫn còn chủ quan, thực hiện các quy định để đảm bảo an toàn cho hồ đập còn hình thức, chiếu lệ. Công tác kiểm tra, xử phạt của các cơ quan chức năng tại địa phương còn hạn chế” – báo cáo của Bộ Công thương nêu rõ.

Để siết chặt kỷ cương, kỷ luật trong lĩnh vực thủy điện, vừa mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 134/2013/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực điện lực, an toàn đập thủy điện, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Theo đó, sẽ phạt 200 triệu đồng đối với vi phạm lĩnh vực an toàn đập thủy điện. Đây được coi là quyết định cứng rắn cần thiết trước thực trạng hàng loạt đập thủy điện bị sự cố, vỡ đập gây tổn thất nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến đời sống của người dân ở khu vực hạ lưu.

Trước đó, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải vừa thay Thủ tướng ký ban hành Chỉ thị yêu cầu tăng cường quản lý, đảm bảo an toàn hồ đập thủy lợi, thủy điện, khắc phục những tồn tại dẫn đến nhiều sự cố trong quá trình xây dựng thủy điện như vừa qua.

Đập Iakrêl 2 (Gia Lai) bị vỡ do thi công ẩu. Ảnh: P.L

Những động thái kể trên của Chính phủ thể hiện rõ quyết tâm trong việc lập lại kỷ cương ở lĩnh vực này, khi mà sau một thời gian dài tập trung phát triển mạnh mẽ thủy điện, đã bộc lộ những khiếm khuyết lớn, khiến cho gần đây người dân ở những khu vực quanh các dự án phải chịu hậu quả hết sức nặng nề.

Đó là những tồn tại hết sức đáng lo ngại đối với việc triển khai xây dựng các công trình thủy điện vừa và nhỏ ở nước ta. Thực tế này đòi hỏi các cơ quan chức năng phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và buộc các chủ đầu tư phải thực hiện nghiêm ngặt các quy định về đảm bảo đúng quy trình kỹ thuật xây dựng công trình, có xét đến sự ảnh hưởng của công trình đến phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực.

Đồng thời, việc phải đặc biệt lưu tâm đến quá trình vận hành, nắm bắt chính xác để có dự báo kịp thời về mức độ an toàn của các hồ đập là việc làm cấp thiết của cả bộ chủ quản và các địa phương.

Chỉ có như vậy chúng ta mới có thể biến các quy định mới của Chính phủ thành những chủ trương vừa mang tính cấp bách, vừa mang tính lâu dài cho việc đảm bảo an toàn cho các công trình, an toàn cho người dân và tránh lãng phí nguồn đầu tư lớn cho các công trình thủy điện./.

Phạm Linh