Số lượng cá nhân trực tiếp quyết toán thuế vẫn gây quá tải cho cơ quan Thuế tại thời điểm quyết toán hàng năm. Ảnh: internet.

Hơn 1 triệu cá nhân tự tính thuế thừa

Theo Luật thuế TNCN hiện hành, kỳ tính thuế theo năm áp dụng đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công. Trong năm, cá nhân phát sinh thu nhập được cơ quan chi trả tạm khấu trừ theo Biểu thuế lũy tiến, đối với trường hợp không ký hợp đồng lao động thì khấu trừ theo thuế suất 10% đối với thu nhập từ 2 triệu đồng trở lên từng lần chi trả. Cá nhân có nhiều nguồn thu nhập trong năm thì đến cuối năm nếu phát sinh số thuế phải nộp thêm hoặc phát sinh số thuế nộp thừa đề nghị hoàn thì phải quyết toán thuế.

Tuy nhiên, thực tế nhiều cá nhân không nhớ chính xác các khoản thu nhập đã khấu trừ tại nguồn nên việc phải tự tổng hợp thu nhập để xác định có phải nộp thêm hoặc được hoàn hay không là rất khó khăn. Trong thực hiện đã phát sinh nhiều trường hợp khi cơ quan Thuế phát hiện vừa bị truy thu thuế vừa bị phạt mặc dù với số tiền không lớn nhưng cũng gây bức xúc cho người nộp thuế.

Theo tổng hợp số liệu của quyết toán năm 2015 của Tổng cục Thuế, cá nhân có thu nhập chịu thuế TNCN là 17.709.989 người, trong đó có 9.376.222 cá nhân đã quyết toán thuế.

Trong số các cá nhân đã quyết toán thuế, có 490.427 (khoảng 5,23%) cá nhân phải nộp thêm số thuế gần 3.000 tỷ đồng, bao gồm 19.781 cá nhân thuộc diện tự quyết toán với số thuế phải nộp thêm sau quyết toán trên 1.000 tỷ đồng. Số cá nhân được hoàn thuế là 1.285.388 (13,71%) tương ứng số tiền thuế được hoàn gần 2.900 tỷ đồng gồm 84.852 cá nhân thuộc diện tự quyết toán với số thuế được hoàn là 584 tỷ đồng.

So với số lượng người nộp thuế thì số lượng cá nhân trực tiếp quyết toán thuế khoảng 1%. Tuy nhiên, số lượng này vẫn gây quá tải cho cơ quan Thuế tại thời điểm quyết toán hàng năm. Đại đa số các trường hợp tự quyết toán với cơ quan thuế đều là các trường hợp đề nghị hoàn thuế do trong năm phát sinh thu nhập vãng lai khấu trừ thuế suất 10% đối với thu nhập trên 2 triệu đồng.

Cũng theo số liệu thống kê trong những năm qua thì khoảng trên 50% trường hợp quyết toán có số thuế chênh lệch nhỏ nhưng người nộp thuế và cơ quan Thuế vẫn phải thực hiện đầy đủ các thủ tục, quy trình phức tạp liên quan đến thu NSNN.

Bỏ hay sửa?

Nhiều ý kiến cho rằng cần thiết phải sửa đổi cách tính thuế để đảm bảo hạn chế tối đa các trường hợp phải quyết toán thuế, đặc biệt là nhóm người làm công ăn lương là người Việt Nam sau khi khấu trừ tại nguồn theo đúng quy định thì không phải quyết toán thuế.

Để khắc phục những hạn chế này, tạo thuận lợi hơn cho các người nộp thuế cũng như cơ quan Thuế, Bộ Tài chính trình Chính phủ sửa đổi quy định quyết toán thuế TNCN theo 2 phương án. Thứ nhất, bỏ quyết toán thuế, cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công tính thuế TNCN hàng tháng theo biểu thuế lũy tiến, cuối năm tổ chức chi trả có trách nhiệm tính lại theo thu nhập bình quân 12 tháng để xác định cá nhân phải nộp thêm hoặc nộp thừa và tự bù trừ cho cá nhân.

Cùng với việc sửa đổi Biểu thuế lũy tiến từng phần, hầu hết các cá nhân sẽ được giảm số thuế phải nộp so với hiện nay vì khoảng cách giãn cách giữa các bậc thu nhập đã được nới rộng và thuế suất điều chỉnh ở các bậc thuế kéo về mức thuế suất thấp hơn. Do vậy, việc bỏ quy định quyết toán thuế sẽ ít ảnh hưởng đến quyền lợi của cá nhân.

Mặc dù vậy, phương án này phần nào không phù hợp với thông lệ quốc tế là thuế TNCN phải được tính trên tổng thu nhập trong năm từ tất cả các nguồn và chỉ áp dụng một biểu thuế lũy tiến. Ngoài ra, với nguyên tắc chỉ tính thuế tại nơi khấu trừ và không điều chỉnh lại thì sẽ không thu thuế được từ cá nhân nước ngoài cư trú tại Việt Nam nhưng nhận thu nhập tại nước ngoài - như vậy sẽ từ bỏ quyền đánh thuế tại Việt Nam theo các Hiệp định tránh đánh thuế hai lần.

Ở phương án 2, Bộ Tài chính đề nghị vẫn giữ quy định quyết toán thuế để phù hợp với thông lệ quốc tế nhưng bổ sung quy định ngưỡng tiền thuế dưới 300.000 đồng thì không xử lý hoàn thuế hoặc phải nộp thêm. Tại các văn bản hướng dẫn Luật sẽ quy định cụ thể về mức khấu trừ đối với thu nhập vãng lai để hạn chế tối đa việc hoàn thuế, nộp thêm thuế.

Phương án này vẫn duy trì quy định về quyết toán thuế nên vẫn có thể xảy ra tình trạng phải hoàn thuế, nộp thêm thuế, xử phạt do không quyết toán đúng hạn, quá tải tại thời điểm quyết toán.

Những đề xuất này đang được xin ý kiến rộng rãi và Bộ Tài chính sẽ trình Chính phủ để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung vào chương trình xây dựng pháp luật năm 2018.