Năm 2016,ườidnkhngthmmuabảohiểmytếkq giai y tỉnh đề ra chỉ tiêu phải vận động người dân tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) đạt 74%. Thế nhưng, gần 8 tháng trôi qua, tỷ lệ bao phủ BHYT chỉ đạt 66,85%, trong đó, có những xã đạt chưa đến 50%. Điều đáng nói là cả những xã đã được công nhận nông thôn mới (NTM) cũng không thể duy trì được tỷ lệ cao như thời điểm được công nhận...

Đại lý bán BHYT cho người dân tại xã Thạnh Hòa, huyện Phụng Hiệp, được địa phương đánh giá là chưa năng động.

Về các xã nông thôn mới (NTM) của tỉnh, rất dễ nhận thấy sự bối rối của lãnh đạo xã, vì không giữ vững được tiêu chí về y tế, cụ thể hơn là không duy trì được tỷ lệ người dân tham gia BHYT (theo quy định là 70%). So với chỉ tiêu chung năm 2016 là 74%, thì tỷ lệ đạt hiện tại của các xã còn khoảng cách quá xa.

Nhiều xã NTM… rớt tiêu chí BHYT

Đến thời điểm cuối tháng 7, tỷ lệ người dân tham gia BHYT của xã Tân Thành, thị xã Ngã Bảy, chỉ đạt trên 59%. Trong khi trước đó, vào năm 2014, thời điểm xã được công nhận đạt chuẩn NTM, tỷ lệ đạt trên 70%. Không riêng xã NTM Tân Thành, hai xã NTM khác của thị xã Ngã Bảy là xã Hiệp Lợi và xã Đại Thành cũng đạt trên dưới 58% người dân tham gia BHYT. Như vậy, so với chỉ tiêu vận động người dân tham gia BHYT của xã NTM, thì mỗi xã phải vận động hơn 10% nữa mới đủ, tương ứng hàng ngàn người dân.

Ông Nguyễn Thanh Nhàn, Giám đốc BHXH huyện Phụng Hiệp, băn khoăn: “Tỷ lệ chung của huyện đạt trên 73%, tuy nhiên, hai xã nông thôn mới là xã Thạnh Hòa và xã Phương Phú tỷ lệ vẫn thấp. Xã Thạnh Hòa chỉ đạt trên 52%, còn xã Phương Phú đỡ hơn, nhưng cũng chỉ 59%”.

Cùng chung thực trạng này, lãnh đạo huyện Long Mỹ cũng đang… rầu khi tỷ lệ người dân tham gia BHYT khá thấp. Hai xã được công nhận NTM là xã Thuận Hưng chỉ đạt 55,52%, xã Vĩnh Viễn nhỉnh hơn một chút, với 67,61%. Trong 8 huyện, thị, thành phố trong tỉnh, huyện Châu Thành, nhiều người dân cũng không chịu… mua BHYT, ở huyện này xã NTM Đông Thạnh chỉ đạt 55,65%. Các xã NTM còn lại cũng chẳng khá hơn, như xã Trường Long Tây, huyện Châu Thành A, mới đạt 52,24%, còn xã Vị Thanh, huyện Vị Thủy, đạt 60,56%.

Trong khi 11 xã kể trên có phần “thê thảm” với tỷ lệ này, thì tỷ lệ người dân tham gia BHYT ở xã Vị Thủy (huyện Vị Thủy) đạt trên 83% và xã Vị Tân, thành phố Vị Thanh, đạt 77,27%, đây cũng là tỷ lệ nằm trong top cao của các xã, phường, thị trấn trong tỉnh. Như vậy, chỉ có 2/13 xã NTM duy trì được tỷ lệ người dân tham gia BHYT. Ở xã Vị Thủy, tỷ lệ cao cũng có lý do riêng. Xã Vị Thủy có 7 ấp, với tổng dân số khoảng 8.000 người, dù chỉ có 1.221 người tham gia BHYT tự nguyện theo hộ gia đình, nhưng cũng góp phần đưa tỷ lệ của xã đạt cao. Trong 7 ấp của xã, ấp 6 và ấp 8 thuộc diện đặc biệt khó khăn, đông đồng bào dân tộc sinh sống đã được cấp thẻ BHYT 100%.

Trao đổi về thực trạng này, ông Huỳnh Thành Hữu, Phó Chánh Văn phòng điều phối xây dựng NTM tỉnh, cho biết: “Tiêu chí 15.1 tỷ lệ người dân tham gia BHYT, là tiêu chí mềm sẽ được tái công nhận hàng năm. Nếu địa phương không duy trì được tỷ lệ này từ 70% trở lên sẽ không được tái công nhận đạt tiêu chí về y tế, cũng đồng nghĩa là xã sẽ rớt tiêu chí. Xã NTM cứ 5 năm tái công nhận một lần, nếu thời điểm tái công nhận không đạt được, sẽ không còn là xã NTM”.

Vì sao không duy trì được tỷ lệ ?

Khảo sát ở nhiều xã của tỉnh được công nhận xã NTM, hầu hết chỉ tiêu vận động người dân tham gia BHYT đều là tiêu chí đạt được cuối cùng và tỷ lệ cũng vừa đủ so với yêu cầu đề ra, không dư dả là mấy. Một số trường hợp địa phương cố gắng bằng mọi cách để đạt chỉ tiêu, nhưng vì cách làm chưa được đồng bộ và căn cơ, nên sau khi đã đạt lại khó duy trì và tỷ lệ người dân tham gia BHYT gần như tuột dốc không phanh.

Còn nhớ tại xã Hiệp Lợi, thị xã Ngã Bảy, khoảng giữa năm 2015 khi gần đến công nhận xã NTM, xã đã tập trung toàn lực vận động người dân tham gia BHYT. Hình thức mua BHYT chỉ 3 tháng hoặc 6 tháng được áp dụng để người dân dễ tham gia và dễ tăng tỷ lệ. Bên cạnh đó, xã cũng được “ưu ái” trừ đi số khẩu bỏ địa phương đi làm ăn xa. Ông Huỳnh Ngọc Tấn, Chủ tịch UBND xã Hiệp Lợi, cho biết: “Lúc trước, tỷ lệ trên 70% người dân tham gia BHYT lúc công nhận NTM cũng nhờ đã trừ đi số vắng địa phương đi làm ăn xa, tổng dân số của xã trên 7.500 người, mà có hơn 2.400 khẩu đi làm ăn xa. Lúc tính tỷ lệ, xã được trừ ra trên 1.200 người đi làm ăn xa. Còn hiện nay, tỷ lệ được tính không trừ đi số người dân bỏ địa phương đi làm ăn xa, vậy là xã không đạt như hồi trước”.

Đồng tình với nguyên nhân thẻ giảm là do vận động người dân tham gia BHYT thời gian ngắn (đa số 3 tháng, 6 tháng), đến lúc hết hạn, vận động tiếp, người dân lại không mua. Ông Võ Quốc Thắng, Chủ tịch UBND xã Tân Thành, cho biết: “Năm rồi, một số học sinh gia đình khó khăn, xã đã tuyên truyền vận động tham gia hình thức 3 tháng, 6 tháng để đạt được chỉ tiêu trên giao, đồng thời trường cũng đạt 100% học sinh tham gia BHYT. Chúng tôi cũng nhận thấy tham gia BHYT thời hạn ngắn hiệu quả mang lại không cao, mua xong vận động mua tiếp là chuyện quá khó khăn”.

Trong khi đó, tại một số xã khác, công tác truyền thông khá trầm lắng nên chưa duy trì được những đối tượng đã tham gia. Ông Phạm Văn Sơn, Phó Chủ tịch UBND xã Thạnh Hòa, huyện Phụng Hiệp, nhận định: “Xã có hai đại lý bán BHYT cho người dân ở Bưu điện và ở UBND xã, hai đại lý rất thụ động, dưới ấp lại không có mạng lưới vận động người dân tham gia BHYT. Đại lý thu BHYT chưa có nhiều kinh nghiệm để tuyên truyền là hạn chế trong công tác vận động. Rồi số tiền mua BHYT có tăng lên mà đời sống người dân còn khó khăn nên không có điều kiện tham gia”. Cũng theo ông Sơn, việc nắm đối tượng tham gia BHYT khi họ đi làm ăn xa rất khó. Nhiều lần triển khai, nhưng không thể thống kê được, người nhà không cung cấp được thông tin số thẻ đã mua.

Ngoài những khó khăn, hạn chế trên thì vận động đối tượng hộ mới thoát cận nghèo tham gia BHYT cũng chẳng dễ dàng, đó là chưa kể người khá giả lại không muốn mua BHYT. Bà Võ Thị Út, ở ấp Láng Sen A, xã Hiệp Lợi, cho biết: “Tôi bị bệnh đường huyết cao, nhưng đi khám bác sĩ tư thấy hiệu quả nên không tham gia BHYT. Giá cả đi khám bệnh hàng tháng cũng không nhiều lắm, gia đình tự chi trả được”.

Chia sẻ về nguyên nhân tỷ lệ BHYT đạt thấp, ông Phạm Chí Dũng, Chủ tịch UBND thị xã Ngã Bảy, nhìn nhận: “Các địa phương tập trung nhiều công tác trọng tâm khác nên chưa thật sự quan tâm đúng mức cho công tác tuyên truyền vận động nhân dân tham gia BHYT hộ gia đình. Công tác tổ chức, phân công cán bộ phụ trách công tác BHYT, làm đại lý thu BHYT chưa phù hợp, tinh thần trách nhiệm chưa cao…”.

Tâm lý chung các xã vẫn còn “để dành” đến cuối năm mới ráo riết vận động, thì chuyện duy trì tiêu chí này không đạt là điều dễ hiểu. Một khi đợi “nước tới chân mới nhảy”, sẽ xuất hiện tình trạng chạy chỉ tiêu bằng những giải pháp không mang lại hiệu quả lâu dài…

Bài, ảnh: HỒNG DIỄM

Bài 2: Lãng phí cấp thẻ BHYT trùng

Nếu các xã NTM đang lo sốt vó, vì chỉ tiêu người dân tham gia BHYT quá thấp, thì nhiều xã khác tỷ lệ này lại vượt khung 100%, liệu có phải đại lý bán BHYT ở các xã này bán quá giỏi chăng !?