Sự xuất hiện của nhà tạo lập thị trường, thanh khoản trên thị trường cổ phiếu sẽ được cải thiện. Ảnh Internet.

Trên thế giới khái niệm nhà tạo lập thị trường đã trở nên phổ biến. Hầu hết các quốc gia có TTCK đều có các nhà tạo lập thị trường, hoạt động dưới nhiều hình thức khác nhau. Những quốc gia có số lượng nhà tạo lập thị trường nhiều và hoạt động mạnh trên thế giới là các quốc gia có TTCK (TTCK) lâu đời và phát triển như Mỹ, Anh, Đức…

Nhiệm vụ của các market maker là tạo tính thanh khoản cho loại chứng khoán mà họ tạo lập thị trường. Ví dụ, sàn NASDAQ của Mỹ cho phép một số market-maker chính thức và cạnh tranh với nhau để giao dịch một loại chứng khoán nào đó. Những market-maker này được yêu cầu phải bảo đảm giao dịch hai chiều, cả mua và bán, trong giờ giao dịch. Do họ có nghĩa vụ phải mua và bán chứng khoán ở mức giá họ tự định cho các giao dịch hai chiều, nên chứng khoán có tính thanh khoản tốt.

Tại đây, market-maker còn được thực hiện giao dịch Naked Short, là loại giao dịch bán khống tài sản tài chính ngay cả khi họ chưa vay được tài sản đó để phục vụ giao dịch. Điều này giúp đảm bảo chức năng quan trọng nhất của TTCK là duy trì tính thanh khoản của tài sản tài chính.

Tại Việt Nam, Thông tư 203/2015/TT-BTC ban hành ngày 21/12/2015 đã cho phép các công ty chứng khoán được thực hiện nghiệp vụ tạo lập thị trường. Trên cơ sở đó, cuối tháng 5 vừa qua, Sở GDCK Hà Nội (HNX) đã ban hành Quy chế thành viên tạo lập thị trường tại HNX, chính thức triển khai cơ chế tạo lập thị trường tại Việt Nam với vai trò nâng cao tính thanh khoản trên thị trường cổ phiếu.

Ngày 4/8/2017, HNX đã có quyết định chấp thuận tư cách thành viên tạo lập thị trường cho Công ty Cổ phần (CTCP) Chứng khoán IB. CTCP Chứng khoán IB là nhà tạo lập thị trường đầu tiên trên HNX cũng như trên TTCK Việt Nam.

Tại Mỹ, trên sàn NASDAQ, người ta quy định khi một công ty muốn niêm yết chứng khoán trên NASDAQ, công ty đó phải có ít nhất 2 market maker.

Đối với thị trường Việt Nam, hiện nay chưa có quy định các công ty khi lên niêm yết/đăng ký giao dịch phải ký hợp đồng với các market maker.

Theo quy định, các công ty chứng khoán (CTCK), ngân hàng giám sát, thành viên lập quỹ là các đối tượng có thể đăng ký làm market maker. Nếu các tổ chức này muốn đăng ký làm market maker họ phải đáp ứng được một số điều kiện quy định tại Thông tư 203/2015/TT-BTC và Quy chế thành viên tạo lập thị trường như: Đáp ứng các điều kiện của một thành viên giao dịch và thành viên lưu ký; đáp ứng các chỉ tiêu an toàn tài chính như lỗ lũy kế không qua 50% vốn điều lệ, tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu không vượt qua 3 lần, vốn chủ sở hữu không thấp hơn mức vốn pháp định, tỷ lệ vốn khả dụng đạt tối thiểu 220% liên tục trong 12 tháng gần nhất.

Ngoài ra, các market-maker còn phải tuân thủ các quy định, điều kiện khác về hoạt động tạo lập thị trường do Sở Giao dịch chứng khoán ban hành. Ví dụ như nghĩa vụ thực hiện yết giá 2 chiều (mua và bán) theo quy định, hay phải có hợp đồng với tổ chức phát hành về việc tạo lập thị trường đối với chứng khoán của tổ chức đó.

Đối với nghĩa vụ yết giá 2 chiều, các market maker sẽ phải yết giá trong vòng 10 phút kể từ khi chứng khoán đăng ký tạo lập không có lệnh mua, lệnh bán, hoặc chỉ có lệnhmua/bán mà không có lệnh đối ứng, hoặc tỷ lệ chênh lệch giá chứng khoán vượt quá giới hạn theo quy định; giá yết phải đảm bảo tỷ lệ chênh lệch giá chào mua và giá chào bán không vượt quá 5% giá chào mua, chào bán tốt nhất.

Sở GDCK sẽ thực hiện đánh giá định kỳ việc thực hiện nghĩa vụ tạo lập thị trường và thực hiện hoạt động giám sát để kịp thời phát hiện các hành vi giao dịch bất thường. Việc vừa phải tuân thủ các quy định của pháp luật vừa phải tuân thủ các quy định của Sở GDCK là điểm khác biệt lớn, riêng có khiến cho market-maker khác với các nhà đầu tư hay đầu cơ khác trên thị trường.

Có thể nói, các market maker và cơ chế tạo lập thị trường mang lại nhiều lợi ích cho TTCK, các lợi ích này đã được khẳng định tại các thị trường phát triển trên thế giới.

Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng phát triển của thế giới nói chung, bởi vậy việc vận hành cơ chế tạo lập thị trường là tất yếu và kỳ vọng trong tương lai không xa, cơ chế tạo lập thị trường sẽ phát huy vai trò của nó khi nhận được sự quan tâm của các thành viên thị trường và các doanh nghiệp tham gia trên TTCK.