Hiện nay,ínhlạipháttriểnthủyđiệkqbd nhật 2 Việt Nam đã khai thác gần hết tiềm năng thủy điện. Trong ảnh: Dự án Nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng có tổng mức đầu tư hơn 8.596 tỷ đồng, do Tập đoàn Điện lực Việt Nam làm chủ đầu tư. Ảnh: ST.

Ồ ạt phát triển

Nhìn nhận về vụ việc vỡ đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy, GS. TS Vũ Trọng Hồng, nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cho hay: "Công trình thủy điện của Lào có thuê cả các nước như Thái Lan, Hàn Quốc... làm, nhưng tôi biết rằng, một trong những nguyên nhân dẫn tới vỡ đập là bởi thiếu số liệu khảo sát công trình. Thiếu số liệu dẫn tới dự báo lũ thấp hơn lũ thực tế. Đây là điều rất đáng lưu ý với Việt Nam".

Theo Bộ Công Thương, đối với thủy điện, mục tiêu đặt ra là đến năm 2020 đạt tổng công suất lắp đặt 21.600MW, năm 2025 đạt 24.600MW và đến năm 2030 đạt 27.800MW. Hiện nay, hầu hết các dòng sông, suối đã được nghiên cứu quy hoạch với 824 dự án thủy điện có tổng công suất 24.778 MW, bằng 95,3% tiềm năng khả thi nêu trên. Trong số đó, đã vận hành khai thác 17.987 MW; đang thi công xây dựng 165 dự án có tổng công suất 3.348 MW, bằng 13,51% tổng công suất quy hoạch; đã cho phép nghiên cứu đầu tư 260 dự án có tổng công suất 3.050 MW, bằng 12,31% tổng công suất quy hoạch; còn lại 56 dự án (chủ yếu quy mô nhỏ) chưa phê duyệt chủ trương đầu tư, tổng công suất 393,5 MW, bằng 1,59% tổng công suất quy hoạch. Việc đầu tư xây dựng các dự án thủy điện đã thu hút mạnh mẽ các thành phần kinh tế. Hầu hết các dự án thủy điện vừa và nhỏ do DN ngoài nhà nước làm chủ đầu tư.

TS. Vũ Trọng Hồng đánh giá: Việc phát triển thủy điện của Việt Nam khá ồ ạt, thiếu quy hoạch. Chưa có một đất nước nào phát triển thủy điện nhanh như Việt Nam, quy hoạch hàng nghìn thủy điện chỉ trong vòng 20 năm. Các hồ thủy điện nhỏ không bao giờ có dung tích phòng lũ. Khi tích nước vào, chỉ cần có mưa là hồ xả đi. Đáng chú ý, khi thủy điện nhỏ xả lũ, không biết trước được sẽ xả đi đâu. "Năm 2013 khi trình Quốc hội khóa VI, bản dự thảo báo cáo của Chính phủ có nhắc, số liệu khảo sát xây dựng các thủy điện nhỏ rất sơ sài. Các thủy điện này nằm ở địa thế nguy hiểm. Tôi cho rằng, những tỉnh, thành có sông suối cùng đồng khởi làm thủy điện là sai lầm quá lớn. Xây dựng thủy điện lẽ ra phải cân nhắc rất kỹ xem vùng hạ du dùng nước như thế nào", TS. Vũ Trọng Hồng nói. Cũng theo TS. Vũ Trọng Hồng: Từ trước tới nay, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chỉ tập trung làm các thủy điện lớn, còn thủy điện nhỏ để cho các DN, thậm chí là DN tư nhân tham gia. Hiện nay, thủy điện lớn chiếm chưa đến 10% trên tổng số thủy điện của cả nước, còn lại là hàng trăm thủy điện nhỏ. Điển hình như riêng tại Quảng Nam đã có tới 40 thủy điện nhỏ.

Đề cập tới câu chuyện phát triển thủy điện ở Việt Nam, PGS.TS Đào Trọng Tứ, nguyên Phó Tổng thư ký Ủy ban sông Mê Kông nêu quan điểm: Trong hơn 2 thập kỷ trở lại đây, Việt Nam đã khai thác gần hết (trên 85%) tiềm năng thủy điện của quốc gia, đặc biệt là các công trình thủy điện lớn trên 100 MW. Hiện, Việt Nam còn rất ít vị trí để xây đập thủy điện lớn. Tuy nhiên, tiềm năng thủy điện nhỏ vẫn còn. Nhiều thủy điện nhỏ vẫn đang được các địa phương cho phép các nhà đầu tư tư nhân xây dựng.

Đẩy mạnh chiến lược thay thế thủy điện

Trong phát triển thủy điện ở Việt Nam hiện nay, TS. Vũ Trọng Hồng cho rằng: Đối với những thủy điện nhỏ, đã từng xảy ra sự việc sai phạm về quy trình xả lũ như trường hợp thủy điện Hố Hô (Hương Khê, Hà Tĩnh) thì phải nghiên cứu để "xóa sổ". "Tóm lai, phải có rà soát lại thống thủy điện. Năm 2013, các dự án thủy điện đã được rà soát nhưng hiện nay phải tiến hành rà soát công trình. Việc rà soát này không thể giao cho các bộ tiến hành mà phải do Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai triển khai. Bên cạnh đó, cũng cần có chương trình kiểm tra tổng thể về tình hình an toàn hồ đập. Khi hồ đập thiếu an toàn, lũ lụt xảy ra, thiệt hại có thể chiếm tới 1-2% GDP. Trong khi đó, để nâng GDP lên thêm một chút, các DN cũng hết sức khó khăn", TS. Vũ Trọng Hồng nói.

Còn theo ông Nguyễn Tài Sơn, chuyên gia trong lĩnh vực tư vấn, thiết kế xây dựng các công trình điện: Trước đây, việc quan tâm đến an toàn đập thủy điện còn hạn chế song những năm gần đây đã dần đi vào bài bản. Tuy vậy, để thực hiện hết các yêu cầu về an toàn đập cần phải có kinh phí rất lớn nên việc này chỉ được ưu tiên đối với các lưu vực lớn, các công trình lớn ảnh hưởng đến hạ du. Với thủy điện nhỏ, những công trình cũ chưa được quan tâm về an toàn cần được bổ sung, phân tích, tránh thiệt hại khi có rủi ro xảy ra.

Xem xét phát triển thủy điện ở tầm xa hơn, không chỉ dừng ở chỗ nâng cao công tác quản lý an toàn đập, TS. Đào Trọng Tứ nhấn mạnh: Việt Nam đang có những bước tiến trong chính sách khuyến khích phát triển nguồn năng lượng trong những thập kỷ sắp tới. Hiện đã có nhiều thông tin khả thi về khả năng phát triển các nguồn năng lượng tái tạo từ năng lượng gió, mặt trời, sóng biển, địa nhiệt,… nhằm thay thế nhu cầu phát triển thủy điện, tìm nguồn năng lượng bổ sung cho nhu cầu điện ngày càng tăng. Chính phủ cần đẩy mạnh hơn nữa chiến lược thay thế này.

(责任编辑：Ngoại Hạng Anh)