【u19 barca】Hiến pháp 2013: Thể hiện rõ “ý Đảng, lòng dân”

Sự thành công của dự án thành phốmới Bình Dương là kết quả của một thể chế: mọi người xắn tay lên cùng giải quyếtcác vấn đề của xã hội,ếnphápThểhiệnrõýĐảnglòngdâu19 barca cùng chia sẻ những lo toan, làm việc gì cũng vì lợi íchchung hay ít nhất là lợi ích của đại đa số. Đất nước có một thể chế như thế sẽhưng thịnh. Và Hiến pháp 2013 cho thấy đã thể hiện được những yêu cầu đó. Trongảnh: Hồ sinh thái ở thành phố mới Bình Dương

Nhà nước pháp quyền

Hiến pháp 1992 có 12 chương, 147điều. Hiến pháp mới có 11 chương, 120 điều nhưng cô đọng, súc tích, chứa đựngnhiều điểm mới trong tất cả các chương và hầu hết các điều.

Hiến pháp 2013, tại Điều 2, ghi:“1. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hộichủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. 2. Nước Cộng hòa xã hội chủnghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dânmà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và độingũ trí thức. 3. Quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp,kiểm soát giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp,hành pháp, tư pháp”. So Hiến pháp 1992, điểm mới bổ sung ở đây là thêm nguyên tắcvề tổ chức quyền lực Nhà nước. Đây cũng là cơ sở pháp lý để củng cố hơn nữa cơchế kiểm soát quyền lực Nhà nước nhằm phòng, chống sự tha hóa quyền lực Nhà nước,bảo đảm quyền lực Nhà nước thực sự thuộc về nhân dân. Hiến pháp mới cũng đã bổsung đầy đủ các hình thức nhân dân sử dụng quyền lực Nhà nước, không chỉ bằngdân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng Nhân dân và các cơ quan khác, màcòn bằng các hình thức dân chủ trực tiếp, bằng quyền biểu quyết khi Nhà nướctrưng cầu ý dân; trong đó, có trưng cầu ý dân về Hiến pháp.

Chương “Hội đồng Nhân dân, Ủy banNhân dân” trong Hiến pháp 1992, nay thành chương “Chính quyền địa phương” để phảnánh thực chất hơn về tổ chức quyền lực ở Việt Nam; bổ sung chương quan trọng vềHội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm toán Nhà nước. Về mặt kỹ thuật, những điểm mớiđó thể hiện rõ mong muốn tạo ra bước phát triển trong quá trình đổi mới bộ máyNhà nước, đổi mới hệ thống chính trị phù hợp và tương đồng với đổi mới kinh tế.

Có thể nhận ra rõ nét hơn nữa cácnguyên tắc pháp lý ở trên khi tại Điều 4 của Hiến pháp 2013 đã nhấn mạnh: “1. ĐảngCộng sản Việt Nam - Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là độitiên phong của nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam, đại biểu trungthành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấychủ nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượnglãnh đạo Nhà nước và xã hội. 2. Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật thiết vớiNhân dân, phục vụ Nhân dân, chịu sự giám sát của Nhân dân, chịu trách nhiệm trướcNhân dân về những quyết định của mình. 3. Các tổ chức của Đảng và Đảng viên Cộngsản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”.

Xét về mặt ngữ nghĩa, nội dung Điều4 thể hiện tính ưu việt về sự lựa chọn thể chế đảng phái chính trị cho bộ máyNhà nước. Theo đó, “Đảng Cộng sản Việt Nam” được hiểu là đảng phái hoạt độngtuân thủ theo tôn chỉ: “Lợi ích giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cảdân tộc”. Để thực hiện được tôn chỉ đó, Đảng Cộng sản Việt Nam đặt ra hainguyên tắc: 1. Gắn bó mật thiết với Nhân dân, phục vụ Nhân dân, chịu sự giámsát của Nhân dân, chịu trách nhiệm trước Nhân dân về những quyết định của mình.2. Hoạt động theo đúng những quy định của Hiến pháp và pháp luật.

Điểm nhấn của đổi mới thể chế chính trị

Hiện nay mỗi khi nói đến thể chếvà đổi mới thể chế, điều nhiều người nghĩ đến là thể chế chính trị, bởi chínhthể chế chính trị sẽ chi phối ngược trở lại thể chế kinh tế trong một mối quanhệ bao trùm. Cũng có những hiểu nhầm cho rằng: đổi mới thể chế chính trị là mộtđiều gì đó nhạy cảm, trong khi thực ra thể chế chính trị cũng bao gồm các luậtlệ, quy định, phép tắc, tập tục trong sinh hoạt chính trị của mỗi nước và sinhhoạt chính trị đúng nghĩa là quá trình hoàn thiện những luật lệ quy tắc này buộcchúng phục vụ trở lại cho dân sinh, dân kế. Đi từ “chuyên chính vô sản”, “đấutranh giai cấp” đến chỗ Nhà nước pháp quyền, thượng tôn pháp luật chính là đổimới thể chế chính trị. Và điều này được thể hiện sắc nét ở Hiến pháp 2013.

Trong một bài viết đầu năm 2014,Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã nói khá rõ và đầy đủ về thể chế chính trị và thểchế kinh tế ở Việt Nam cũng như hướng cải cách các thể chế này nhằm tạo ra độnglực tăng trưởng nhanh và phát triển bền vững. Vấn đề nằm ở chỗ, làm sao phân biệtđược thể chế tốt và thể chế xấu; bởi vào thời “ngăn sông cấm chợ” thì khái niệm“huyện là pháo đài kinh tế” được tán dương; còn nhìn dưới góc độ bây giờ mới thấyrằng chuyện cấm đem sản phẩm của địa phương này bán ở địa phương khác là phikinh tế. Vấn đề còn nằm ở chỗ, nội hàm của thể chế phải được hiểu như thế nào đểthể chế mang tính động lực thúc đẩy phát triển.

Ví dụ thể chế kinh tế với khái niệmnền tảng “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Nếu cứ hiểu “định hướngxã hội chủ nghĩa” là công hữu hóa tư liệu sản xuất, được cụ thể hóa bằng quy địnhkinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo hay đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhànước quản lý, thì liệu có phải là câu chuyện “huyện là pháo đài kinh tế” được lậplại ở một hình thức khác? Ngược lại, nếu hiểu kinh tế thị trường trước tiên làphải tôn trọng đầy đủ các quy luật của kinh tế thị trường và định hướng xã hộichủ nghĩa là có công cụ điều tiết và chính sách phân phối để bảo đảm công bằngvà tiến bộ xã hội, thì đây hoàn toàn là một thể chế tích cực có tác dụng tạo ramôi trường cạnh tranh bình đẳng; trong đó không những các pháp nhân kinh tế đượctôn trọng, mà các cá nhân kinh tế được tạo điều kiện để phát triển hết năng lựccủa mình, không một ai bị bỏ lại đằng sau trên con đường phát triển.

Trong phạm vi giới hạn của mộttrang báo, với những “đối thoại” nói trên, cho thấy Hiến pháp 2013 thật sự làtiếng nói của tinh hoa dân tộc, của “Ý Đảng, lòng dân” trên con đường cùngchung tay xây dựng một Việt Nam giàu mạnh, độc lập và tự chủ.

• NGUYỄN CAO