Tọa đàm công bố Báo cáo đánh giá kinh tế vĩ mô quý 4 và cả năm 2018. Ảnh: H.A.

TheếViệtNamphụthuộcquálớnvàokhuvựnữ monterreyo PGS.TS Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VEPR, năm 2018, tổng kim ngạch XNK đạt gần 480 tỷ USD và tổng thặng dư thương mại đạt khoảng 7,21 tỷ USD.

Cán cân thương mại thặng dư góp phần tạo ra nguồn cung ngoại tệ để nâng cao dự trữ ngoại hối quốc gia trong nửa đầu năm 2018, và cùng với chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước đã giữ cho tỷ giá USD/VND không biến thiên quá mạnh trong nửa còn lại của năm.

Kim ngạch XK hàng hóa cả năm 2018 ước đạt 244,72 tỷ USD và FDI chiếm tỷ trọng chủ yếu trong XK (71,7%), tăng 13,1% so với cùng kỳ năm 2017. Trong khi đó, tổng kim ngạch NK tăng trưởng khoảng 12,5%, ước đạt 237,51 tỷ USD và khu vực FDI chiếm 142,71 tỷ USD.

“Điều này dẫn tới tình trạng xuất siêu 32,81 tỷ USD của khu vực FDI và nhập siêu 25,60 tỷ USD của khu vực trong nước trong năm 2018”, ông Thành nói.

Theo PGS.TS Nguyễn Đức Thành, việc kinh tế Việt Nam nói chung và khu vực XK nói riêng phụ thuộc quá lớn vào khu vực FDI cũng chính là điểm yếu của nền kinh tế. Đặc biệt, thành tích XK của khu vực FDI lại chịu chi phối bởi một số DN lớn như Samsung khi chỉ riêng XK điện thoại và linh kiện ước chiếm 20% tổng kim ngạch XK cả năm.

Xét theo mặt hàng XK, năm 2018 có tới 29 mặt hàng đạt kim ngạch XK trên 1 tỷ USD và chúng chiếm tới 91,7% tổng kim ngạch XK.

Trong khi đó, dẫn số liệu cho thấy XK dầu thô chỉ đạt 2,3 tỷ USD, giảm 21,2% về giá trị và 39,5% về lượng, PGS.TS Nguyễn Đức Thành cho rằng: “Một năm đầy biến động của giá dầu đã mang lại bài học kinh nghiệm về giảm phụ thuộc vào khai thác tài nguyên vì đây là hướng đi thiếu bền vững”.

Theo đối tác thương mại năm 2018, Mỹ tiếp tục là thị trường XK lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch 47,5 tỷ USD (tăng tới 14,2% so với 2017). Nhận định về nguyên nhân, đãi diện VEPR cho rằng, một phần nguyên nhân có thể tới từ việc Việt Nam được hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung khi có thêm các đơn hàng từ Mỹ chuyển dịch sang.

Hiện Trung Quốc đã vươn lên là thị trường XK lớn thứ ba của Việt Nam, chỉ sau Mỹ và EU, và theo PGS.TS Nguyễn Đức Thành đây là nhân tố giúp nhập siêu từ Trung Quốc giảm xuống đứng thứ hai.

“Điều này rất quan trọng vì nó cho thấy Trung Quốc đang ngày càng có khuynh hướng là thị trường tiêu thụ cho Việt Nam, đặc biệt là hàng nông sản, nên mọi động thái của thị trường Trung Quốc như chiến tranh thương mại cho tới thay đổi quy định đều có thể ảnh hưởng lớn tới Việt Nam, và thực tế đã như vậy”, PGS.TS Nguyễn Đức Thành nói.

Trong khi đó, Trung Quốc vẫn là thị trường NK lớn nhất với kim ngạch 65,8 tỷ USD (tăng 12,3%). Theo VEPR, việc đồng CNY mất giá có thể là nguyên nhân làm cho hàng hóa NK từ Trung Quốc rẻ hơn và do đó xâm nhập thị trường Việt Nam nhiều hơn.

Trong 2018, Hàn Quốc đã trở lại thay thế Trung Quốc thành đối tác tạo ra nhập siêu lớn nhất với mức nhập siêu 29,6 tỷ USD, chủ yếu tới từ thực tế các DN FDI lớn như Samsung NK tư liệu sản xuất từ Hàn Quốc.

Theo PGS.TS Nguyễn Đức Thành, trong tương lai gần, căng thẳng Mỹ - Trung có thể mang lại nhiều cơ hội lớn cho nền kinh tế Việt Nam. Trước mắt, hàng hóa Việt Nam XK sang Mỹ có thể tìm được một chút ưu thế so với hàng hóa từ Trung Quốc. Nhưng hàng hóa XK sang Trung Quốc có thể gặp khó khăn. Theo PGS.TS Nguyễn Đức Thành, tổng hợp của hai yếu tố này có thể gây ra những tác động mang tính cấu trúc đến các nhà XK Việt Nam.

Thêm vào đó, việc đón nhận làn sóng đầu tư và chuỗi cung ứng sản xuất dịch chuyển từ Trung Quốc có thể giúp Việt Nam cải thiện cán cân thương mại nhiều hơn nữa trong tương lai.