Nhà đầu tư nước ngoài bán ròng liên tục mà yếu tố bất thường trong suốt 6 tuần trở lại đây. TheứngkhoántuầnKỳvọngdòngvốnmớihỗtrợthịtrườlich thi dau giai phapo thông lệ, dòng vốn này thường hỗ trợ thị trường ở những tuần cuối năm trùng với diễn biến mà thế giới đã đặt tên là “Santa Clause rally” – nhịp tăng trùng vào lễ Giáng sinh khi các quỹ mua vào nâng đỡ giá trị danh mục đầu tư cả năm trước khi phải báo cáo cổ đông. Thị trường hiện đã bước sang hai tuần cuối cùng của năm 2019, thời gian cũng không còn nhiều cho quy luật này lặp lại.

Tuần qua khối ngoại bán ròng tiếp khoảng 212,5 tỷ đồng đối với cổ phiếu trên hai sàn niêm yết, nối dài chuỗi bán ròng liên tục sang tuần thứ 6. Tuần bán ròng này trùng với đợt tái cơ cấu danh mục của hai quỹ ETF ngoại. Điểm sáng nhất của dòng vốn này tuần qua là áp lực bán thực tế đã giảm những ngày đầu tuần, tiếp nối tuần trước đó. Trong phiên ngày thứ Năm, dòng vốn này đã mua ròng trở lại 158,9 tỷ đồng với cổ phiếu. Chỉ riêng ngày thứ Sáu – phiên tái cơ cấu cuối cùng – khối ngoại bán ròng 350,6 tỷ đồng. Như thế nếu không có áp lực tái cơ cấu, tuần qua dòng vốn ngoại đã có thể đảo chiều sang mua ròng.

Tuần qua cũng xuất hiện thông tin hỗ trợ được chờ đợi: MSCI chính thức nâng hạng Kuwait lên thị trường mới nổi. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn chưa có tín hiệu được nâng hạng, thì việc “đối thủ cạnh tranh” lớn nhất trong phân khúc “thị trường cận biên” là Kuwait thay đổi thứ hạng sẽ là một diễn biến tốt.

Về lý thuyết quy mô vốn đầu tư của các quỹ vào “phân khúc” thị trường cận biên vẫn được duy trì thì thị trường Việt Nam sẽ được nâng tỷ trọng. Từ khi Kuwait được lọt vào danh sách nâng hạng lên mới nổi, các phân tích đã chỉ ra rằng Việt Nam có thể được nâng tỷ trọng từ 11% lên 30%, nghĩa là các quỹ thị trường cận biên sẽ tăng đầu tư vào thị trường Việt Nam.

Thiếu hụt dòng tiền là một trong những diễn biến bất lợi nhất thị trường Việt Nam năm 2019 nói chung cũng như những tháng cuối năm. Theo thống kê đến thàng 12, thanh khoản chung của thị trường đã giảm gần một phần ba so với năm 2018. Thanh khoản giảm mạnh cũng đã phản ánh lên kết quả kinh doanh của khối các công ty chứng khoán. Báo cáo kết quả kinh doanh 9 tháng 2019 vẫn cho thấy 76% tổng doanh thu của các công ty chứng khoán đến từ doanh thu tài sản tài chính, cho vay, môi giới.

Dòng tiền lớn trên thị trường bốc hơi đi đâu vẫn là câu hỏi rất khó cho năm nay, nhưng điều đó không quan trọng bằng thực tế thị trường thiếu thanh khoản và thị trường không tăng trưởng được, ngoại trừ đợt biến động lớn duy nhất 3 tháng đầu năm. Kéo dòng vốn trở lại thị trường là yếu tố duy nhất có thể giúp thị trường tăng trưởng bền vững và rõ ràng hơn.

Đối với dòng vốn nước ngoài, năm 2019 là một năm bị rút vốn, bất chấp tổng giá trị vốn ngoại vào thị trường vẫn được ghi nhận là tăng khoảng 8.000 tỷ đồng. Vì sao vậy? Đã có sự phân hóa trong dòng vốn này năm nay, khi thị trường niêm yết chứng kiến các đợt bán ròng lớn liên tục, trong khi các thương vụ bán cổ phần, phát hành riêng lẻ lại nở rộ. Ví dụ VIC, MSN, VRE... đều được các quỹ ngoại mua mới hàng trăm triệu USD thông qua các thương vụ riêng lẻ. Do đó khi tính tổng, vốn ngoại vẫn vào ròng nhưng cổ phiếu giao dịch hàng ngày lại chịu áp lực bán ròng.

Một số yếu tố thị trường có thể tạo kỳ vọng cho sự thay đổi này. Đầu tiên, như đã nói phía trên, là việc thị trường Việt Nam được nâng tỷ trọng trong nhóm thị trường cận biên sẽ thu hút dòng vốn mới phân bổ vào. Nếu diễn biến này xảy ra thì sẽ sớm thấy sự thay đổi trong những tháng đầu năm 2020, sau khi các quỹ tái khởi động một năm đầu tư mới.

Thứ hai là bản thân thị trường Việt Nam cũng đã có thêm các chỉ số phân loại mới, mà đích hướng tới là phục vụ nhà đầu tư nước ngoài như chỉ số Vietnam Diamond Index, Vietnam Leading Financial Index, và Vietnam Financial Select Sector Index. Các chỉ số này là tiền đề để xây dựng các quỹ đầu tư đóng và mở trong nước bám theo. Nhà đầu tư nước ngoài khi góp vốn vào các quỹ này thì sẽ không chịu giới hạn về tỷ lệ sở hữu nước ngoài. Đây là một cơ hội rất triển vọng sẽ thành công trong việc thu hút dòng vốn ngoại nếu nhìn từ điển hình của quỹ E1VFMVN30 ETF. Quỹ ETF nội này đã thành công lớn khi hút được dòng vốn Thái Lan, Hàn Quốc và Nhật Bản.

Đối với nhà đầu tư trong nước, yếu tố cơ bản nhất thu hút được dòng vốn vào thị trường là cơ hội tăng trưởng của chính thị trường. Do tính đầu cơ cao của dòng vốn này, trạng thái thị trường giảm hoặc không thể tăng được như đã xảy ra trong năm 2019 là điều đáng ngại nhất, vì cơ hội đầu tư quá ít trong khi rủi ro thua lỗ, kẹt vốn quá cao. Nhìn lại năm 2019, thị trường chỉ có duy nhất đợt tăng trưởng rõ rệt (VN-Index tăng hơn 15%) 3 tháng đầu năm và thời điểm đó thanh khoản trung bình đều đạt tới 4.500-5.000 tỷ đồng mỗi ngày. Toàn bộ các tháng còn lại, thị trường chỉ có những đợt tăng rất nhỏ 4-5% ở chỉ số.

Thanh khoản được ví như hơi thở, hay “máu”, là sức sống của thị trường. Quy mô thị trường ngoài yếu tố vốn hóa, còn là tổng giá trị vốn được luân chuyển hàng ngày. Thị trường thứ cấp là nơi dòng tiền được luân chuyển, vì vậy một thị trường ốm yếu trước hết là một thị trường có ít nhà đầu tư giao dịch, thanh khoản kém chứ không phải là chỉ số năm nay tăng giảm được bao nhiêu.

Trọng Nghĩa