Toàn cảnh Hội nghị ngày 6/2/2018. Ảnh: PV

Người lao động tự quản lý sổ BHXH

Ông Tộ cho biết,ầmcốsổBHXHsẽkhôngđượccấplạmãn nhãn chấm info trong năm 2017, thực hiện Luật BHXH, BHXH Việt Nam đã chỉ đạo BHXH các địa phương thực hiện bàn giao sổ BHXH cho người lao động. Việc bàn giao sổ BHXH là để người lao động được tự mình quản lý sổ, tự theo dõi quá trình đóng - hưởng BHXH của mình. Tuy nhiên, lợi dụng điều này nhiều lao động đã mang sổ BHXH đi cầm cố.

Thực tế cho thấy, thời gian gần đây tại một số địa phương như: Phú Yên, Vĩnh Long, Đồng Nai, TP. Hồ Chí Minh, Đăk Nông… xảy ra tình trạng một số người lao động đem sổ BHXH đi cầm cố tại các hiệu cầm đồ, ngân hàng, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ BHXH mới.

Ông Tộ cho biết, cơ sở pháp lý về trách nhiệm của người lao động đối với sổ BHXH được quy định rất rõ trong Luật BHXH và các văn bản hướng dẫn. Theo đó, người lao động có trách nhiệm bảo quản sổ BHXH. Luật BHXH quy định, sổ BHXH được cấp cho từng người lao động để theo dõi việc đóng, hưởng các chế độ BHXH và là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH theo quy định của luật này. Tại Khoản 2, Điều 97 Luật BHXH cũng quy định hồ sơ cấp lại sổ BHXH trong trường hợp người lao động bị hỏng, mất sổ. Người tham gia được cấp và bảo quản một sổ BHXH duy nhất. Trường hợp sổ BHXH bị mất, hỏng phải thông báo với cơ quan BHXH để xem xét cấp lại.

Luật BHXH và các văn bản hướng dẫn không quy định việc cầm cố, thế chấp sổ BHXH và không quy định cấp lại sổ BHXH đối với trường hợp người lao động đem sổ BHXH đi cầm cố, chỉ cấp lại sổ BHXH do bị hỏng, mất. Vì vậy, việc cầm số sổ BHXH sẽ ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của người lao động.

Nhiều hệ lụy khi cầm cố sổ BHXH

Phân tích về những hệ lụy của việc cầm cố sổ BHXH, ông Tộ cho biết, việc người lao động mang sổ BHXH đi cầm cố, thế chấp không chỉ ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của người lao động mà cả của người nhận sổ BHXH để cầm cố, ảnh hưởng đến cơ quan BHXH, doanh nghiệp có người tham gia BHXH.

Đối với người lao động mang sổ BHXH đi cầm cố là hành vi được thực hiện theo thỏa thuận dân sự giữa người có sổ BHXH và người cầm cố sổ BHXH. Nếu người lao động mang sổ BHXH đi cầm cố, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ do bị mất, hỏng thì không thuộc đối tượng được cấp lại sổ BHXH theo quy định tại Quyết định số 1035/2015/QĐ-BHXH và Quyết định số 595/2017/QĐ-BHXH của Tổng giám đốc BHXH Việt Nam. Vì vậy, cơ quan BHXH sẽ không cấp lại sổ BHXH đối với trường hợp này.

Nếu người lao động mang sổ BHXH đi cầm cố, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại sổ với lý do bị mất, hỏng, cơ quan BHXH phát hiện thì người lao động sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng cho hành vi kê khai không đúng sự thật, theo quy định tại Khoản 1, Điều 27 Nghị định số 95/2013/NĐ-CP của Chính phủ.

Còn đối với người, đơn vị nhận cầm cố sổ BHXH, ông Tộ cho biết, cũng không nhận được lợi ích gì. Ông Tộ lý giải, theo quy định tại Điều 28 quy định về hồ sơ và quy trình giải quyết hưởng các chế độ BHXH ban hành kèm theo Quyết định số 636/2016/QĐ-BHXH của BHXH Việt Nam, khi giải quyết hưởng BHXH một lần phải kiểm tra, đối chiếu các yếu tố về nhân thân, số sổ BHXH, dữ liệu về quá trình đóng BHXH của người lao động đảm bảo không giải quyết hưởng trùng. Khi cơ quan BHXH giải quyết chế độ BHXH cho người lao động, phải căn cứ trên dữ liệu về quá trình đóng BHXH của người lao động trên phần mềm, nên chỉ giải quyết chế độ 1 lần, không thể giải quyết trùng lần nữa được.

Mặt khác, điều 19 Luật BHXH cũng quy định “Mức hưởng BHXH được tính trên cơ sở mức đóng, thời gian đóng BHXH…”. Pháp luật về BHXH không cho phép mua bán, chuyển nhượng thời gian người lao động tham gia BHXH. Điều này có nghĩa, chỉ người nào tham gia BHXH, thì người đó hoặc thân nhân của họ mới được hưởng quyền lợi liên quan. Vì vậy, nếu người lao động cầm cố sổ BHXH, sau đó được cơ quan BHXH cấp lại vì lý do bị mất và đem sổ BHXH cấp lại đi giải quyết BHXH một lần, khi đó người cầm cố sổ sẽ không thể đem sổ BHXH nhận thế chấp đi giải quyết BHXH một lần, mặc dù có giấy ủy quyền theo quy định của pháp luật. Trường hợp, người lao động tham gia BHXH nếu gặp rủi ro (trong thời gian chưa hưởng BHXH một lần mà qua đời) thì thân nhân của họ mới được hưởng chế độ tuất, người cầm cố sổ BHXH sẽ không được hưởng (quy định tại Điều 67, Điều 69 Luật BHXH).

Vì vậy, cầm cố, thế chấp sổ BHXH sẽ là “thiệt đủ đường” cho cả các bên tham gia cầm cố. Trong đó, hệ lụy lớn nhất là quyền lợi của người tham gia BHXH có thể “tiêu tan”. Người lao động cần chú ý bảo quản sổ BHXH của mình và cân nhắc kỹ càng trước khi mang đi cầm cố, tránh tình trạng “trắng” quyền lợi.

Thảo Miên