Nhật Bản, Hàn Quốc có hẳn siêu thị bán hàng tại Mỹ là cách mà doanh nghiệp Việt Nam có thể học tập. Ảnh internet.

Học Nhật, Hàn...

Việc tham gia các hiệp định thương mại tự do (FTA), nhất là những hiệp định chất lượng cao như TPP hay FTA Việt Nam- EU sẽ mở ra cho Việt Nam rất nhiều cơ hội về thị trường, mở rộng đầu tư, tăng trưởng xuất khẩu, cơ hội giảm thuế để nâng cao sức cạnh tranh cho hàng hóa...

Không chỉ có cơ hội, ông Trần Bá Cường, Trưởng phòng WTO Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho rằng, những hiệp định này cũng nảy sinh không ít thách thức như sức ép mở cửa thị trường (hàng hóa, dịch vụ, mua sắm chính phủ), sức ép về cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

Nói về sức ép với các doanh nghiệp bán lẻ, tại hội thảo “Phản biện, góp ý xây dựng chính sách phát luật: Nhận thức và hành động của cộng đồng doanh nghiệp bán lẻ” ngày 3-3, ông Cường cho biết, từ trước đến nay, các doanh nghiệp bán lẻ đang ở trong thế phòng thủ, trong khi đó chúng ta rất mở cửa cho các doanh nghiệp nước ngoài.

Trên thực tế, các nhà đầu tư nước ngoài như Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản... đã nhìn thấy cơ hội từ thị trường bán lẻ Việt Nam và đang có ý định “thâu tóm” bằng cách hợp tác, liên doanh liên kết với các siêu thị mạnh của Việt Nam.

Song nhìn từ “cách đi” của nhiều quốc gia, ông Cường “gợi ý” cho doanh nghiệp bán lẻ cách tận dụng cơ hội từ TPP.

Theo đó, vào TPP, các điều kiện, cơ chế rất thông thoáng cho các nhà đầu tư nước ngoài, tại sao chúng ta không nghĩ đến việc mở các siêu thị đặc thù để cung cấp hàng Việt Nam ở các nước trong TPP.

“Khi đi đàm phán chúng tôi thấy có những vấn đề rất hay đó là có các siêu thị chuyên đồ Nhật, Hàn Quốc. Bản thân chúng tôi đi khi sang Mỹ đàm phán, đi tìm chợ hàng Việt rất khó. Chúng ta có thể học tập để tận dụng TPP”, vị này gợi ý.

Cơ chế được kiện

Không chỉ có sức ép về hàng hóa mà TPP còn mang đến cho Việt Nam sức ép điều chỉnh hệ thống pháp luật, nguy cơ trừng phạt thương mại và khởi kiện... bởi TPP đặt ra nhiều quy định ngặt nghèo để thực thi hiệp định nghiêm túc nhất.

Có thể thấy, trong WTO việc không thông báo về trợ cấp, chống bán phá giá... không quy định thành “luật” còn trong TPP mà không thực thi nghiêm túc thì sẽ bị phạt bằng cách không giảm thuế cho hàng xuất đi.

Đáng chú ý, các nhà đầu tư nước ngoài nếu bị cơ quan Việt Nam nhũng nhiễu thì họ có thể khởi kiện và tiền khởi kiện lớn, chi phí luật sư, bồi thường cũng lớn. Chi phí luật sư cho những vụ kiện như vậy khoảng 1.000 USD/giờ trong khi tài liệu nghiên cứu phục vụ cho vụ kiện tương đối lớn, có những vụ kiện mấy kho hồ sơ.

“Trên thế giới nhiều nước ở Nam Mỹ như Venezuela, Colombia bị kiện nhiều, ngân sách chi trả cho những vụ kiện lớn nên đã rút khỏi các hiệp định do cơ quan nhà nước làm không đúng”, ông Cường cho hay. Do vậy, khi vào TPP, thách thức về thể chế, đổi mới tư duy quản lý rất cao.

Chia sẻ về vấn đề này, một vị đại diện của Hiệp hội Quảng cáo Hà Nội đã bày tỏ quan ngại “liệu Việt Nam có xu hướng dời bỏ các hiệp định như các nước không?”

Trả lời cho vấn đề này, ông Cường cho hay, Việt Nam tham gia các FTA đã lâu và chúng ta đã từng bị kiện, có thắng, có thua. Vấn đề là chúng ta có sợ kiện hay không, nếu bị kiện sẽ xử lý thế nào?

Trong hội nhập đương nhiên sẽ kèm cơ chế kiện là tất yếu nhưng phải nghĩ rộng ra rằng, trong tương lai các nhà đầu tư Việt Nam cũng mang tiền đi đầu tư ở các nước để được bảo hộ tại nước đó.

Ví dụ Viettel đang đầu tư sang Peru, nếu không có cơ chế cho phép nhà đầu tư Việt Nam kiện chính quyền làm sai thì tài sản của Viettel một ngày nào đó có thể bị tịch thu bất kỳ lúc nào.

Đúng là có nguy cơ bị kiện nhưng điều đó không có nghĩa chúng ta sẽ dời bỏ các hiệp định. Khi tham gia TPP chúng ta đã có những bước chuẩn bị để triển khai, tuyền truyền ở các cấp nhằm thực thi tốt và có cơ chế phòng ngừa, giải quyết thương lượng hòa giải trước khi dẫn đến vụ kiện. Nếu chúng ta làm tốt thì không có gì quá lo ngại”, ông Cường khẳng định.