Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái. Ảnh: H.G

Xử phạt hoặc thu thuế 45% với tài sản không kê khai,àisảnbấtminhĐánhthuếxửphạthaytịm.bongdanet.vn nhan dinh không giải trình hợp lý

Tại dự thảo luật, Chính phủ trình ra 2 phương án. Phương án 1 là cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập yêu cầu cơ quan thuế thực hiện việc thu thuế thu nhập cá nhân. Đồng thời, dự thảo Luật sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân (bổ sung Điều 18a và điểm g khoản 2 Điều 23), quy định mức thuế suất 45% đối với thu nhập do người có nghĩa vụ kê khai đã kê khai không trung thực hoặc có tài sản, thu nhập tăng thêm mà không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc theo quy định của Luật PCTN. Chính phủ lựa chọn phương án này.

Phương án 2 là cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập yêu cầu cơ quan có thẩm quyền ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt tiền bằng 45% giá trị của phần tài sản, thu nhập chênh lệch hoặc tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc.

Theo Uỷ ban tư pháp, đây là lần đầu tiên chúng ta đặt vấn đề xử lý tài sản không giải trình được hợp lý về nguồn gốc và là vấn đề lớn, có liên quan đến quyền sở hữu tài sản là quyền cơ bản của công dân được Hiến định, nên việc xử lý theo phương án nào cần được cân nhắc rất thận trọng, có bước đi phù hợp để vừa đáp ứng yêu cầu PCTN, vừa bảo đảm quyền cơ bản của công dân.

Tại cuộc thảo luận, ý kiến của đại biểu về vấn đề này còn rất khác nhau. Một số ý kiến cho rằng, đối với tài sản, thu nhập mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc, nhưng Nhà nước cũng chưa chứng minh được tài sản này có nguồn gốc bất hợp pháp thì trước mắt, có thể coi đây là các khoản thu nhập phát sinh mà người kê khai chưa nộp thuế và buộc họ phải nộp thuế là phù hợp trong điều kiện hiện nay. Phương án này không mâu thuẫn với các quy định hiện hành của pháp luật hình sự, dân sự và hạn chế ít nhất việc phải sửa đổi các luật có liên quan.

Về phương án 2, cũng có các ý kiến tán thành bởi mối quan hệ giữa Nhà nước với cán bộ, công chức là mối quan hệ hành chính. Cán bộ, công chức có nghĩa vụ phải nghiêm chỉnh chấp hành Luật PCTN, trong đó có nghĩa vụ trung thực, minh bạch trong kê khai tài sản, thu nhập, nếu không phải bị xử phạt nghiêm khắc. Tuy nhiên, vướng mắc của phương án này là hiện nay Luật Xử lý vi phạm hành chính chưa quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCTN, chưa quy định về thẩm quyền xử phạt và mức phạt. Do đó, nếu áp dụng theo phương án này thì cần sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính để bổ sung xử phạt hành chính trong lĩnh vực PCTN, đồng thời sửa đổi về thẩm quyền, mức phạt.

Khó xác minh thế nào là tài sản bất minh

Tuy nhiên, theo đại biểu Đặng Thuần Phong (Bến Tre), việc xác định một tài sản là không minh bạch phải hết sức cân nhắc, và trước hết việc này thuộc thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố tụng. Để xác định việc này cần một bản án của toà tuyên bố tài sản của một người là bất minh để tiến hành tịch thu chứ không thể áp dụng cách thu thuế hay là phạt tiền.

Đại biểu Đặng Thuần Phong cũng cho rằng, phải có tiêu chí cụ thể để xác định tài sản, thu nhập tăng thêm như thế nào là không hợp lý để hạn chế việc suy diễn chủ quan của các cơ quan có thẩm quyền. Nên xác định những cơ quan nhất định như thanh tra hay cơ quan chuyên trách kiểm soát tài sản có thẩm quyền này, chứ không sẽ dễ có biểu hiện loạn xã hội.

Đại biểu Nguyễn Văn Quyền (Cần Thơ) thì cho rằng, nếu kê khai không đúng dứt khoát phải xử lý và đồng tình với đánh thuế thu nhập tài sản bất minh. Theo phân tích của đại biểu thì đây là vấn đề khó xử lý hình sự cũng như khó tịch thu vì về mặt pháp lý sẽ vướng cả Hiến pháp và luật. Phương án tốt nhất là coi tài sản không giải trình được là tài sản vãng lai để đánh thuế.

Theo đại biểu Quyền, tài sản không kê khai, không giải trình được có thể được tích luỹ từ nhiều nguồn, trong đó những nguồn không phải là tham nhũng có thể là "lách luật" hay có quan hệ nên biết được nhiều thông tin, như mua đất chỗ rẻ sau đó hợp thức hoá bán được được lãi nhiều. Những tài sản như vậy thường cũng ít khi được khai ra và cách làm đó pháp luật cũng không cấm. Với những trường hợp này, đại biểu Quyền cho rằng đánh thuế 45% "là khả thi".

Còn đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) cho rằng, với tài sản không giải trình được, việc thu thuế có thể giống như hợp thức hoá tài sản. Còn phương án coi đó là vi phạm kỷ luật công chức nên phạt bằng hình thức thu tài sản. Theo dự thảo đề xuất mức phạt 45% nhưng đại biểu thiên về phương án thu phần lớn tài sản, thậm chí phạt tiền thì phải lên đến 75%.

Giải thích về vấn đề này, Tổng Thanh tra Chính phủ (TTCP) Lê Minh Khái cho biết trong điều kiện thực tế của Việt Nam chưa kiểm soát được hết tài sản, thu nhập của toàn xã hội, có những trường hợp như cho, biếu, tặng tài sản hay cán bộ công chức đi làm thêm… nhưng không kê khai hoặc kê khai mà chứng minh nguồn gốc không hợp lý. Loại tài sản này không khẳng định được là bất hợp pháp. Nếu xác định đó là tài sản bất hợp pháp hình thành từ hành vi vi phạm pháp luật thì sẽ căn cứ vào các luật hiện hành để tịch thu, chứ không phải thu thuế.

Trong hai phương án nêu ra, Tổng TTCP cho rằng nếu xử vi phạm hành chính rất khó nên Chính phủ đã bàn thảo, cân nhắc và đề xuất chọn phương án thu thuế. "Luật PCTN coi như đã có một khoản thu nhập vãng lai chưa được kê khai và phải nộp thuế của người có nghĩa vụ kê khai. Phương án này không loại trừ trách nhiệm hình sự và tịch thu tài sản, thu nhập đối với người có nghĩa vụ kê khai, nếu như các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết một vụ án hình sự khác chứng minh được tài sản, thu nhập này là do phạm tội mà có", ông Lê Minh Khái cho biết.

Về lý do chọn mức thuế suất 45%, ông Lê Minh Khái giải thích, theo tính toán có tham khảo của Bộ Tài chính thì mức thuế suất này cũng tương đương với mức thuế suất trung bình là 15% (trong biểu thuế lũy tiến từng phần, dao động từ 5% đến 35%), và tiền phạt từ 1 đến 3 lần (được lấy trung bình là 2 lần) số tiền thuế trốn theo quy định.

Cũng theo Tổng TTCP, nếu không đồng ý thì người phải nộp thuế có quyền khiếu nại đến cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập hoặc khởi kiện kết luận xác minh tài sản, thu nhập ra tòa án có thẩm quyền theo quy định pháp luật.

Hoàng Yến