Tại hội nghị sơ kết công tác tư pháp 6 tháng đầu năm 2020, Bộ Tư pháp nhận định trong đấu giá tài sản, một số tổ chức vẫn còn tình trạng vi phạm trình tự, thủ tục dẫn đến bị hủy kết quả hoặc “bao che”, “thông đồng, dìm giá” hoặc “quân xanh, quân đỏ” giữa người tham gia đấu giá, người có tài sản, tổ chức đấu giá. Đặc biệt, theo cơ quan quản lý, gần đây còn có hiện tượng “bảo kê” của băng nhóm “xã hội đen” có hành vi “đe dọa, cưỡng ép” những người tham gia đấu giá nhằm thao túng cuộc đấu giá diễn ra phức tạp, gây thất thoát tài sản, ảnh hưởng an ninh, trật tự tại địa phương.

Cụ thể, vụ đấu giá quyền sử dụng đất ở Thanh Hóa sau 2 lần UBND tỉnh hủy kết quả đấu giá do phát hiện hành vi vi phạm và được tổ chức đấu giá lại thì giá bán thành đã tăng từ 438 tỷ đồng lên hơn 1.215 tỷ đồng. Hay như vụ đấu giá tài sản của Vinashin ở Quảng Ninh, hành vi đe dọa, chèn ép đã được người có tài sản ngăn chặn kịp thời, tài sản của Nhà nước không bị thất thoát.

Tình trạng “cò”, đe dọa trong các vụ đấu giá đất ở Hà Nam đã được cơ quan công an hỗ trợ và bảo đảm an ninh kịp thời. Trong vụ đấu giá đất tại thị trấn Đắk Mâm, Krông Nô, Đắc Nông, vụ bán đấu giá tài sản của Công ty cổ phần dệt Long An và các vụ đấu giá đất tại Nghệ An, cơ quan điều tra đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với các đối tượng có hành vi thông đồng, dìm giá, băng nhóm đe dọa người tham gia đấu giá.

Bộ Tư pháp cho rằng, một trong những hạn chế, yếu kém của công tác này đó là giá khởi điểm của tài sản đấu giá chưa được định giá chưa sát với giá thị trường (đặc biệt là giá đất) dẫn đến tình trạng có những người không có nhu cầu vẫn tham gia đấu giá để đầu cơ, trục lợi.

Về nguyên nhân của những hạn chế này, Bộ cho rằng, tài sản đấu giá ở Việt Nam hầu hết là tài sản công (đấu giá quyền sử dụng đất chiếm hơn 90%) nhưng chưa có đầu mối chung để xử lý như mô hình của một số nước phát triển. Vì lẽ đó dễ dẫn đến nguy cơ trục lợi. Tài sản thuộc sở hữu của cá nhân, tổ chức được đưa ra bán thông qua đấu giá chưa đến 50 cuộc, chiếm rất ít (0,06%) so với số cuộc đấu giá tài sản bắt buộc.

Hơn thế nữa, tình trạng thông đồng, dìm giá, “quân xanh, quân đỏ”, cò mồi, đe dọa, cưỡng ép xảy ra khá tinh vi, ngày càng phức tạp. Điều này khiến quá trình thanh, kiểm tra rất khó phát hiện, xử lý nếu không có sự vào cuộc của cơ quan công an với biện pháp nghiệp vụ chuyên ngành (giám định chữ ký, ghi âm, điều tra).

Trong khi đó, ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động đấu giá tài sản còn hạn chế, đội ngũ làm công tác thanh tra trong lĩnh vực đấu giá tài sản còn “mỏng”. Việc tổ chức thi hành pháp luật, áp dụng pháp luật về hoạt động đấu giá tài sản còn chưa nghiêm.

Việc giám sát quá trình tổ chức đấu giá không thường xuyên, thậm chí là buông lỏng nên chưa kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm. Thậm chí, tồn tại tình trạng móc nối để trục lợi, gây thất thoát tài sản Nhà nước. 

Số lượng đấu giá viên, tổ chức đấu giá tài sản nhiều nhưng chất lượng, năng lực hoạt động còn nhiều hạn chế. Hiện tượng chạy theo lợi nhuận, cạnh tranh không lành mạnh, vi phạm pháp luật đấu giá, đạo đức nghề nghiệp còn tiếp diễn, gây ảnh hưởng đến uy tín hành nghề đấu giá.

Bộ Tư pháp kiến nghị tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện pháp luật về bán đấu giá tài sản, xây dựng văn bản quy định tiêu chí lựa chọn tổ chức đấu giá một cách công khai, khách quan, minh bạch, góp phần hạn chế tình trạng “sân sau”. Cơ quan này cũng nhấn mạnh việc phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành có liên quan đề xuất, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin cũng như tăng cường thanh, kiểm tra, xử lý vi phạm về tổ chức, hoạt động đấu giá tài sản của các tổ chức đấu giá tài sản tại địa phương. Cùng với đó, Bộ Tư pháp cho biết sẽ triển khai hiệu quả việc vận hành, sử dụng Cổng thông tin điện tử quốc giá về đấu giá tài sản cho các tổ chức đấu giá tài sản.