Việt Nam có tỷ lệ chi ngân sách trong GDP thấp hơn so với mặt bằng chung của nhóm nước đang phát triển châu Á. Ảnh Internet.

Đó là nhận định của Chính phủ về kết quả 3 năm (2013-2015) triển khai Đề án tổng thể tái cơ cấu kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao chất lượng,ỷlệchingânsáchtrongGDPcònởmứcthấkèo tỷ số nhà cái hiệu quả và năng lực cạnh tranh và Kế hoạch tái cơ cấu kinh tế 2016-2020 gửi đến Quốc hội.

Tăng chi đầu tư công

Về chi ngân sách, Chính phủ nhận định, quá trình tái cơ cấu nhiều doanh nghiệp và ngành nghề gặp nhiều khó khăn, nhu cầu hỗ trợ từ phía nhà nước lớn. Thêm vào đó, đầu tư tư nhân giảm sút, do đó cần phải tăng đầu tư công để hỗ trợ đầu tư tư nhân. Như vậy nhu cầu chi ngân sách trong thời kỳ này là rất cao.

Chính phủ đã kiên định thực hiện ổn định kinh tế vĩ mô; coi ổn định kinh tế vĩ mô là ưu tiên hàng đầu đảm bảo cho quá trình tái cơ cấu thành công. Do đó mặc dù tỷ lệ huy động vào ngân sách giảm, nhu cầu chi lớn từ năm 2009 đến nay tỷ lệ chi ngân sách trên GDP của Việt Nam liên tục giảm đến năm 2011 đạt 26,94% sau đó tăng lên vào năm 2012 đạt 31,61% và giảm dần từ đó đến nay và đến năm 2014 tỷ lệ chi ngân sách của Việt Nam trên GDP đạt 27,18%, thấp hơn mức của các nước đang phát triển ở châu Á.

“Đây là những nỗ lực to lớn của Việt Nam trong việc kìm chế chi ngân sách để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, khi xu hướng chi ngân sách trên GDP của Việt Nam liên tục tăng đều đặn từ 1998 đến 2009”, Báo cáo của Chính phủ nêu rõ.

Theo nhận định của Chính phủ, hiện nay Việt Nam có tỷ lệ chi ngân sách trong GDP thấp hơn so với mặt bằng chung của nhóm nước đang phát triển châu Á và thuộc nhóm thấp và trung bình so với thế giới.

Tuy nhiên, trong cân đối chi ngân sách, một xu hướng đáng lưu ý đó là tỷ trọng chi đầu tư phát triển trong tổng chi ngân sách giảm mạnh từ đầu năm 2010 đến nay. Tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng mức chi ngân sách của Chính phủ tăng đều đặn từ quý 4 năm 2010 là 70,6% lên 77,2% vào quý 4 năm 2014. Ttỷ trọng chi thường xuyên tăng cao chủ yếu chi cho bộ máy nhà nước hoạt động, còn các khoản chi cho giáo dục, y tế, nghiên cứu khoa học hầu như không tăng.

“Điều này phản ánh bộ máy hành chính của Việt Nam tương đối cồng kềnh gây áp lực chi thường xuyên lớn, giảm dư địa hỗ trợ của Chính phủ trong việc khắc phục khiếm khuyết của thị trường và hỗ trợ phát triển”. Theo đó, Chính phủ nhận định, nếu không có tái cơ cấu triệt để hệ thống bộ máy nhà nước từ thôn lên trung ương thì khoản chi thường xuyên sẽ tiếp tục tăng cao và hiệu quả quản lý nhà nước tiếp tục xuống thấp. Việc giảm chi thường xuyên phải gắn liền với đổi mới chức năng quản trị nhà nước.

Thu ngân sách bền vững hơn

Trong khi đó, tỷ lệ huy động vào ngân sách trên GDP của Việt Nam lại giảm nhiều so với các năm trước. Mức huy động ngân sách từ thuế và phí tính trên GDP của Việt Nam như vậy ở mức tương đương với các nước có thu nhập trung bình thấp, 26,4%, theo thống kê của IMF từ 48 nước (gồm cả Việt Nam) vào tháng 5-2011.

Tuy nhiên, con số này giảm liên tục và tiệm cận mức huy động thời kỳ thấp nhất vào những năm cuối 1990-2000: năm 2012 đạt 22,6% và năm 2014 đạt 21,5%. Như vậy mặc dù trong quá trình tái cấu trúc, nền kinh tế suy giảm tốc độ tăng trưởng, nhu cầu chi ngân sách cao nhưng Chính phủ vẫn cố gắng giảm mức huy động ngân sách để hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện tái cấu trúc.

Theo đó, mức độ lấn át của khu vực công đối với khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam trên góc độ thu ngân sách là ở mức trung bình thấp của thế giới và tiếp tục giảm trong thời kỳ tái cơ cấu. Đây cũng là sự hỗ trợ của Chính phủ đối với doanh nghiệp trong quá trình tái cấu trúc. Tuy nhiên do tỷ lệ huy động thấp, nhu cầu chi lớn nên từ năm 2012 trở lại đây Việt Nam đang phải chịu tỷ lệ thâm hụt ngân sách khá lớn và luôn trên 5%.

Thêm vào đó cơ cấu nguồn thu cũng đã có sự thay đổi tích cực rõ rệt, bắt đầu từ quý I-2011 tỷ trọng thu từ thuế và phí trong tổng thu ngân sách đã tăng lên đều đặn từ 91,67% quý I- 2011 lên 96% vào quý VI-2014.

Theo nhận định của Chính phủ, mặc dù xu hướng này có một phần đóng góp của việc giá dầu giảm trong hai năm gần đây tuy nhiên nó cũng cho thấy sự chuyển dịch của nguồn thu ngân sách sang những nguồn thu bền vững hơn.